مرگ یک ستاره و انفجاری از زیبایی

بنابر یک باور کهن، قوی گنگ (Mute Swan: گونه‌ای از قوها)، به هنگام مرگ زیباترین نغمه‌ها را سر می‌دهد. سقراط بر این باور بود که در این نغمه‌های دل انگیز، زیبایی بهشت به تصویرکشیده می‌شود. یک ستاره درحال احتضار نیز اگر چه نمی‌تواند در قالب اصوات و موسیقی نغمه سرایی کند، اما با انفجاری از نور و زیبایی، شگفتی می‌سازد.

 تصویر زیر متعلق به "سحابی پروانه" یا "سحابی حشره"  (NG 6302) است که در صورت فلکی کژدم (عقرب) قرار دارد. این تصویر توسط تلسکوپ هابل و در سال 2009 گرفته شده است. سحابی پروانه به دلیل شکل ظاهری خود در شمار سحابی‌های سیاره نمای دوقطبی جای گرفته است. شکل این نوع سحابی به گونه‌ای است که گویی دو بال از هسته مرکزی آن بیرون زده‌ یا در واقع ستاره‌ای رو به مرگ است.

زمانی یک ستاره به آخرین مرحله‌ی زندگی خود وارد می‌شود که سوخت هسته‌ای آن به پایان رسیده باشد. در این زمان دیگر نیروی جاذبه‌ی آن برای حفظ لایه‌های بیرونی کافی نبوده و در نتیجه ستاره همانند یک حباب گازی که گاهی شکلی منظم و کروی و گاهی نیز شکلی نامنظم دارد، در فضا بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود. در این حالت لایه‌های بیرونی در فضا پراکنده شده و شبیه ابری از ماده، حول ستاره جای می‌گیرند. رفته رفته این مواد داغ‌تر، متراکم‌تر و نورانی‌تر می‌شوند، این جاست که ستاره به یک کوتوله‌ی سفید (White Dwarf)، تبدیل می‌شود. ماده‌ی تشکیل دهنده‌ی کوتوله‌های سفید به اندازه‌‌ای به هم فشرده‌ و متراکم‌اند که ممکن است ذره‌ای از آن به اندازه یک قاشق غذا خوری، چندین تن وزن داشته باشد.

کوتوله‌های سفید، که تعدادشان در کهکشان ما نسبتاً زیاد است، آخرین مرحله‌ی تکامل بسیاری از ستاره‌ها هستند و البته کوتوله‌ی سفیدی که در مرکز سحابی پروانه قرار گرفته، در شمار داغ‌ترین ستارگان کهکشان راه شیری جای دارد. به طوری که دمای سطح آن حدود 222.000 درجه‌ی سلسیوس (400 هزار درجه‌ی فارنهایت) برآورد می‌شود و با توجه به این ارقام، جرم این ستاره دست‌کم 5 برابر خورشید است.

اگر به تصویر نگاه کنید در اطراف این کوتوله، شکلی هلالی یا دوناتی شکل و مبهم قابل مشاهده است که از گاز و ذرات غبار تشکیل شده،  این صفحه‌ی متراکم درست در کمر یا میانه‌ی این ساعت شنی رنگارنگ قرار گرفته است. این حلقه‌ی گرد و غبار، جلوی توسعه‌ و رشد بیشتر سحابی را گرفته و این شکل منحصربفرد را ایجاد کرده است.

 رنگ و شکل بال‌های سحابی، اطلاعات جالبی را بازگو می‌کنند. به عنوان مثال لبه‌های قرمز رنگ این سحابی، خبر از حضور گاز نیتروژن می‌دهد، در حالی که مناطق سفید نشان از انتشار گاز سولفور است، جایی که گاز و ذرات ایجاد شده در آخرین مرحله‌ی زندگی ستاره، با یکدیگر برخورد کرده و امواجی متلاطم ایجاد می‌کنند. مناطق قهوه‌ای حضور هیدروژن، مناطق آبی هلیوم و مناطق سبز-آبی و بنفش نشان از حضور اکسیژن دارند.

از دیگر سحابی‌هایی که در این گروه جای می‌گیرند می‌توان به "سحابی وست‌بروک (Westbrook)"، سحابی مورچه، سحابی M2-9، رابرتز 22، هابل 12 و IRAS 13208-6020 اشاره کرد.

Westbrook Nebula

---

Ant Nebula

---

 M2-9 Nebula

---

 

 Roberts 22

---

 

Hubble 12

---

 

IRAS 13208-6020

زومیت

چگونگی تولد و مرگ ستارگان

وقتی که شب هنگام، ستارگان را در آسمان می‌بینیم، احساس می‌کنیم که تغییرناپذیرند. بی‌تردید آنچه ما در آسمان می‌بینیم با آن‌چه که نیاکان ما می‌دیدند چندان تفاوتی ندارد. آسمان شب، هزاران سال پیش نیز که نیاکان ما از ستاره‌ها صورت‌های فلکی می‌ساختند چنین بود. اما ستارگان در معرض تغییر و تحول‌اند. آن‌ها نیز هم‌چون انسان‌ها متولد می شوند، عمری را سپری می‌کنند، و می‌میرند.

ستارگان مرگ

مشاهدات جدید تلسکوپ آلما مشخص کرد که ستاره های پر جرم در اطراف پیش ستاره ها گاز و غبار را پخش می کنند, به طوری که این ستارگان ویران کننده از تشکیل سیاره ها جلوگیری می کنند. سحابی جبار، میزبان هزاران ستاره جوان و بخصوص پیش ستاره هایی است که آن ها را دیسک های پیش ستاره ای می نامند.

زتا، اپسیلون و دلتا

زتا ، اپسیلون، دلتا سه ستاره درخشان آبی رنگ از شرق به غرب(پایین سمت راست تا بالا سمت چپ)، در قطر در این تصویر کیهانی زیبا، دیده می شوند.

از طرف دیگر این سه ستاره آبی  که با نام  کمربند جبار، نیز شناخته می شوند، بسیار داغ تر و چگال تر از خورشید ما هستند و در فاصله 1500 سال نوری قرار دارد و در ابر بین ستاره ایی جبار متولد شده است.

 در واقع، ابرهای گاز و گردو غبار در این منطقه، شکل های زیبا و جالبی مثل سحابی کله اسب، و سحابی شعله، در نزدیکی زتا جبار، دارند. خود سحابی معروف جبار در لبه سمت راست تصویر است. این تصویر تلسکوپی حدود 4 درجه در آسمان وسعت دارد.

لینک مطلب

امکان مشاهده یک ابرنواختر در کهکشان راه شیری تا 50 سال آینده

هر چند دانشمندان تا کنون نظریه‌های زیادی پیرامون ابرنواخترها را توسعه داده‌اند، اما تا به حال مشاهده یکی از این ابرنواخترها امکان پذیر نبوده است. به لطف فناوری‌ها و ابزارهای جدیدی که امروزه در دسترس محققان قرار گرفته، گروهی از دانشمندان در دانشگاه ایلتی اوهایو معتقدند که ما می‌توانیم یکی از این پدیده‌های کمیاب و خارق العاده را تا حدودا 50 سال دیگر شاهد باشیم.

هنگامی که تمام سوخت هسته‌ای یک ستاره با جرم بیشتر از حد چاندراسخار (۱٫۴۴ جرم خورشیدی) به پایان برسد، نیروی گرانش برتری یافته و ستاره شروع به انقباض می‌کند. دراین حالت به دلیل عدم وجود فشار کافی داخلی، ستاره شروع به فروریزش می‌کند، برای وقوع یک انفجار ابرنواختری سرعت فروریزش باید بسیار زیاد باشد. فشار روی هسته ستاره سبب فشردگی آن می‌شود که در نتیجهٔ آن الکترونها و پروتونهای مجزا ترکیب شده و نوترونها را به وجود می‌آورند زیرا در آن فشار شدید تنها نوترون‌ها می‌توانند وجود داشته باشند. سرانجام بخش بیرونی ستاره منفجر شده و تبدیل به سحابی ابرنواختری می‌شود.

ستارگان بهار

نماهای رویایی

عکس از بابک امین تفرشی

 

چرت یک سیاهچاله پس از صرف غذا!

دانشمندان با استفاده از تلسکوپ اشعه ایکس چاندرا ناسا و آرایه ی طیف سنج هسته ای NuSTAR تصویر یک سیاهچاله که ۱۱ میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد را مشاهده کردند که یک دهه پس از مصرف کردن زباله های فضایی، در حال استراحت و خواب میباشد.

سیاهچاله ای که دانشمندان مطالعات خود را روی آن متمرکز کرده اند، در مرکز کهکشان «NGC 253» قرار گرفته است، این کهکشان به داشتن نرخ شگفت انگیز برای تولد ستاره های جدید مشهور است. به رغم اینکه مشخص شده است این کهکشان در حال استراحت و خواب است اما نور اشعه ایکسی که این سیاهچاله مصرف کرده به صورت محسوسی قابل مشاهده است.

NGC 3169 در حال انبساط

 

در این منظره کیهانی، به نظر می­رسد که کهکشان مارپیچ درخشان NGC 3169 در

 حال باز شدن از هم است. این کهشکان در فاصله حدود 70 میلیون سال نوری و

 درست زیر ستاره درخشان «قلب الاسد» در سمت صورت فلکی کم­نور سُدْس  واقع

 شده­است.

کهکشان مارپیچی بزرگ M81 و حلقه Arp

Image Credit & Copyright: Bernard Miller

یکی از درخشان ترین کهکشان­ها در آسمان سیاره زمین، دارای ابعادی کوچک­تر از کهکشان راه شیری ما است؛ این کهکشان بزرگ و زیبا M81 است. این کهکشان مارپیچی بزرگ در فاصله 11/8 میلیون سال نوری و در سمت صورت فلکی شمالی خرس بزرگ (دب اکبر) نهفته است.

NGC 602 و فراتر از آن

در نزدیکی حاشیه­ی ابر ماژلانی کوچک، یک قمر کهکشانی در فاصله حدود 200 هزار سال نوری ما، خوشه­ی ستاره­ای جوان 5 میلیون ساله­ی NGC 602 نهفته است.