کاسینی دریافت که ابرهای تیتان در تابستان پدیدار می شوند

پژوهشگران ابرها که به بررسی تیتان پرداختند، و اذعان داشتند که این ابرها به گونه ای شکل گرفنتد و حرکت کردند که تا حدودی آهسته تر و به حالت معلق پیشگویی های آنها حاکی از این است که تیتان در اوایل پاییز، گرم و مرطوب است. دانشمندان سازمان ناسا جهت بررسی کاسینی مأموریت داشتند به مدت سه سال و نیم هوا و اتمسفر تیتان را کنترل کردند، به عبارتی در خلال جولای 2004 و دسامبر 2007 چیزی بیش از 200 ابر مشاهده کردند. آنها دریافتند شیوه ای که این ابرها در اطراف تیتان توزیع شده اند، مشابه الگوی گردش جهانی است که دانشمندان آن را کشف کردند. تنها استثناء مسئله زمان بندی می باشد.
ابرها در نیم کره جنوبی بسیار قابل توجه هستند، در حالیکه پاییز از راه می رسد ( یا فرا رسیدین پاییز ابرها در نیم کره جنوبی بسیار قابل توجه هستند)
رود ریگو، یکی از اساتید دانشگاه پاریس خاطر نشان کرد:
" ابرهای تیتان با تغییر فصول دچار تحولی نمی شود آن گونه که ما انتظار داریم "
رود ریگو با مشارکت اعضای محقق در خصوص طیف سنجی مادون قرمز و تصویر کاسینی در فرانسه اذعان داشت که:
" ما در طی فصل تابستان در نیم کره جنوبی ابرهای متعددی را نظاره کردیم و این وضعیت در تابستان تا آغاز پاییز ادامه می یابد. این حالت، مشابه تابستان در کشور هند می باشد، حتی اگر مکانیسم ها در تیتان اختلاف بنیادین و ریشه ای با عناصر زمینی داشته باشد. در این برهه، برخلاف آنچه انتظار می رفت تیتان یک پاییز گرم تر و مرطوب تری را تجربه کرد.
برروی زمین شرایط جوی و آب و هوایی فوق العاده
گرم و خشکی در اواخر پاییز مشاهده می شود، در حالیکه سیستم های کم فشاری در نیم کره زمستان مسدود می شوند. در مقابل، دانشمندان چنین تصوری کردند که کندی تغیرات جوی  در سطح و اتمسفر اندک در تیتان، مسئول گرما و رطوبت غیر منتظرانه آن هستند و بنابراین در اواخر تابستان سبب ابری شدن هوا می شوند با به پایان رسیدن تابستان و آغاز پاییز در اگوست 2009 شرایط اعتدالی بین شب و روز حاصل می شود، در پایان انتظار می رود که ابرهای تیتان ناپدید شوند. اما، الگوی چرخشی در تیتان و شرایط جوی بیانگر این است که ابرهای در ارتفاعات جنوبی در انتظار وضعیت اعتدال بین شب و روز نمی ماند و بایستی تا سال 2005 ناپدید شده باشند.

 اگر چه، کاسینی در اواخر 2007 توانست ابرهایی را در این نواحی مشاهده کند و برخی از آنها در نواحی ارتفاعات میانی و خط استوا فعالیت دارند. تیتان، تنها ماه موجود در منظومه خورشیدی است که یک جو خاصی دارد و شرایط جوی آن مشخصات مشترکی با زمین دارد. در چگالی تیتان، جو نیتروژن - متان در مقایسه با جو زمین کندتر می باشد، چون انرژی خورشید حدود 100 برابر کمتر از زمین دریافت می کند، به این علت که حدود 10 برابر دور از خورشید واقع شده است. فصول در تیتان پس از 7 سال زمینی به پایان می رسند. دانشمندان به مشاهدات خود در زمینه تغیرات بلند مدت در طی مأموریت گسترده و جامع کاسینی ادامه دادند، که تا پاییز سال 2010 به طول انجامید. کاسینی مأموریت یافت تا در 5 می در اطراف تیتان به پرواز درآید. مأموریت کاسینی - هایژن، پروژه ای جمعی در سازمان ناسا، آژانس فضایی اروپا و آژانس فضایی ایتالیا می باشد. آزمایشگاه جت در ناسا، پاسادنا، کالیف، ماموریت کاسینی - هایژن را در هیئت مدیره ماموریت علمی ناسا مدیرت و اداره کرد.
مدار کاسینی طراحی شد و درJ.P.L تکامل یافت و مونتاژ شد.
گروه طیف سنج اشعه مادون قرمز و ابزار کمکی آن در دانشگاه آریزونا پایه ریزی تشکیل شد.

منبع:آسمان پارس

مریخ نورد روح در گل گیر کرد

مریخ نورد گیر کرده درخاک  این بار تصویری استثنایی ارسال می کند

 

مریخ نورد ناسا موسوم به «روح» که چندی پیش اعلام شد در خاک مریخ گرفتار شده، در همین وضعیت هم موفق شد تا برای اولین بار و البته استثنایی ترین تصاویر را از قسمت تحتانی و محفظه زیرین خود تهیه و برای محققان ناسا ارسال کند.

 

این تصاویر جدید به محققان نشان می‌دهد که چه عامل یا تخته سنگی توانسته حرکت «روح» را متوقف کند.

دانشمند‌ان ناسا اعلام کردند: در عین حال عکسها و آزمایشهای بیشتری مورد نیاز است تا اعضای این تیم عملیاتی بتوانند راه کار مناسبی را برای رهایی مریخ نورد از این دام شنی  پیدا کنند.

کاوشگر مریخی روح از اوایل ماه سال جاری میلادی در میان ریگ ها به دام گرفتار شد و چرخهای آن تا نیمه در درون خاک و شن مریخ فرو رفت.  دانشمند‌ان سازمان فضایی آمریکا (ناسا) می‌گویند: این قسمت از خاک مریخ مانند آرد نرم است. متخصصان این ماموریت نگران هستند که این مریخ نورد به حدی در عمق این خاک فرو رود که دیگر در میان سنگها احاطه شده و نتواند تصویر برداری کند. عاملی که وضعیت را بیشتر پیچیده کرده این است که روح فقط با 5 یا 6 چرخ خود می‌تواند حرکت کند، چرا که یکی از چرخهای آن در سال 2006 از کار افتاد. یکی دیگر از چرخها نیز مورد اصابت تکه سنگی قرار گرفت که باعث شد کل روبات حدود 14 درجه به سمت چپ تغییر جهت دهد.

جان کالاس، مدیر پروژه مریخ نوردان در آزمایشگاه پیشرانه جت (JPL) ناسا در این باره خاطر نشان کرد: اولین بار است که چنین گرفتاری جدی برای یکی از مریخ نوردان ناسا رخ می‌دهد. سیستم پژوهشی و مشاوره‌یی ناسا قبل از هر اقدام بیشتر و مخاطره آمیز در این زمینه تصمیم گرفتند از تصویربردار میکروسکوپی روح در انتهای بازوی روباتیک آن استفاده کنند تا عکسهایی از منطقه زیر مریخ نورد به دست بیاورند هر چند دوربینی که برای گرفتن عکسهای نزدیک از خاک و سنگهای مریخی استفاده می‌شود، برای این هدف طراحی نشده بود. گفتنی است، که مریخ نورد همزاد روح یعنی فرصت در شرایط طبیعی به کار خود مشغول است.

منبع:آسمان پارس

عامل شکوفایی حیات در زمین: بمباران سنگین!

بر اساس یافته های جدید سوختن شهابسنگها در جو زمین و مریخ به تغییر ترکیبات جو این دو سیاره در جهت افزایش شانس میزبانی این دو برای پیدایش حیات منجر شده است.

 

زمین و دیگر سیارات و اقمار منظومه شمسی در اوایل  تشکیل، در حدود 4 میلیارد سال پیش، مورد هجوم تعداد بسیار زیادی سنگهای سرگردان و دنباله دارها و سیارک ها قرار گرفته اند که با نام بمباران سنگین قدیمی شناخته می شود. بر اساس یافته های جدید سوختن شهابسنگها در جو زمین و مریخ در آن دوره به تغییر ترکیبات جو این دو سیاره در جهت افزایش شانس میزبانی این دو برای پیدایش حیات منجر شده است.

 

زمانی که شهابسنگی به جو سیاره وارد می شود، در اثر گرمای بسیار زیاد احتمال دارد که قبل از متلاشی شدن و یا برخورد به سطح زمین مقداری کربن دی اکسید و مولکول آب از تجزیه کانی های سطح سنگ آزاد شود، و دانشمندان حدس می زنند که آزاد شدن مولکولهای آب در جو زمین و مریخ می توانست به افزایش میزان بخار و "مرطوب تر" شدن جو منجر شود، همچنین افزایش دی اکسید کربن به عنوان یک گاز گلخانه ای می توانست باعث حفظ بیشتر انرژی خورشیدی و گرم شدن سیاره و در نهایت وجود اقیانوس های مایع شود.

 

پژوهشگران کالج سلطنتی لندن، با بررسی مقدار مواد سازنده و کانی های شاخص در 15 تکه شهابسنگ قدیمی که از مناطق مختلف زمین جمع آوری شده بود، و شبیه سازی اتفاقاتی که در زمان ورود سنگی فضایی به جو و بررسی میزان افزایش دی اکسید کربن و آب در دماهای بسیار بالا، مشابه دمای اطراف شهابسنگ در زمان ورود به جو، به نتایج جالبی رسیدند.

 

در این پژوهش از تکنیک جدید "گرماکافت اف تی آی آر" که در آن با استفاده از نیروی الکتریسیته دمای سنگ را در زمان یک ثانیه به 20 هزار درجه سلسیوس می رسانند، و سپس مقدار گاز آزاد شده از نمونه را اندازه گیری می کنند.

 

پس از آزمایش مشخص شد که به طور میانگین در هنگام اعمال این انرژی به سنگ در حدود 12 درصد جرم سنگ به صورت بخار آب و حدود 6 درصد جرم سنگ به حالت دی اکسید کربن آزاد می شود. دانشمندان سپس به بررسی اطلاعات بدست آمده از بمباران سنگین پرداختند که در حدود 4 میلیارد سال قبل در یک بازه زمانی 20 میلیون ساله، میلیونها تن سنگ سرگردان فضایی به زمین و مریخ برخورد کرده اند، سپس با در نظر گرفتن این مقادیر محاسبه کردند که هرساله 10 میلیارد تن دی اکسید کربن و 10میلیارد تن بخار آب در جو دو سیاره آزاد می شد.

 

و بر این اساس، مقدار بخار آب و دی اکسید کربن آزاد شده زمین را به حد کافی مرطوب و گرم می کرد، تا جرقه پیدایش حیات در آن زده شود.

 افزایش مقدار این دو ترکیب در هر دو سیاره وجود داشته، ولی مریخ به خاطر اینکه مانند زمین سپر مقاومی در برابر بادهای خورشیدی مخرب نداشته جو خود را از دست داده، و همچنین به خاطر ضعیف تر شدن فعالیتهای آتشفشانی سردتر شده و امروزه نیز یخ های سیاره به خاطر پایداری در حالت جامد به قطبین عقب نشینی کرده اند .

جزییات این پژوهش در مجله ژئوشیمی و ژئوشیمی کیهانی چاپ شده است.

منبع:پایگاه خبری ماهنامه نجوم

سحابی مرداب

یک ابر یا سحابی هیدروژنی که در فاصله 5700 سال نوری از ما در صورت فلکی قوس (اندکی بالای ستاره سر لوله قوری یا دلتای قوس)قرار دارد وهشتمین جرم فهرست مسیه است.M8  یا سحابی مرداب سحابی بزرگی در آسمان است که مساحتی در حدود 90*40 دقیقه قوسی رااشغال کرده است.این خوشه همچنین دومین سحابی درخشان قابل مشاهده از نیمکره شمالی است ودر مقایسه با سحابی جبار که پرنورترین سحابی آسمان است چهار برابر دورتر است.

اگر با تلسکوپی 4 اینچی روی این ابر تمرکز کنید متوجه مسیر باریک ومارپیچی از غبار می شوید که سحابی را به دو قسمت تقسیم کرده است.شاید به همین علت به آن لقب سحابی مرداب داده اند.قسمت شرقی این ابر خوشه ستاره ای باز NGC6530  از قدر مجموع 5 را در دل خود جای داده است.جالب توجه است بدانید که این خوشه باز را جان فلامستید چندین سال زودتر از خود سحابی در سال 1680 میلادی کشف کرد.سپس لی جنتیل در سال 1747 میلادی پی به وجود این سحابی در اطراف خوشه برد.در قسمت غربی سحابی ستاره قدر ششم 9-قوس در میان دریایی از غبار ومه شناور است.این ستاره شگفت آور از رده طیفی O5  است وبا تابش انرژی بسیار از خود سبب تحریک بیشتر سحابی برای تابیدن می شود.تمام مواردی که بیان شد سحابی M8 را به یکی از برجسته ترین اجرام آسمان تابستان تبدیل می کند.

منبع:هفت آسمان

تغییر در شیوه برگزاری رقابت صوفی

تجربه برگزاری نه دوره ماراتن مسیه و دو دوره رقابت صوفی در کشور، کمک شایانی به ایجاد جامعه ای از رصدگران توانمند، تیزبین، چیره دست و آشنا به پیچ و خم های آسمان شب کرده است. این دو رقابت که در حقیقت دو گردهمایی بزرگ از برترین رصدگران اعماق آسمان کشور هستند، موجبات فراهم شدن زمینه برای ایجاد بسیاری از ارتباط ها، دوستی ها و انتقال تجربه ها بین منجمان آماتور و گروه های نجومی شده است. به طوری که این امر در نهایت به توسعه نجوم آماتوری و علاقه عمومی توده های جامعه به دانش نجوم منجر شده است.

برگزاری این رقابت های رصدی در چند سال اخیر، بهانه ای برای ایجاد نوعی توانایی در منجمان آماتور ایرانی شده که می تواند زمینه ای برای آغاز فعالیت های جدی در نجوم آماتوری به منظور گردآوری داده های رصدی برای پژوهش های دنیای نجوم حرفه ای باشد. این توانایی عبارت است از سرعت عمل در کار با ابزارهای اپتیکی، تسلط بر موقعیت تک تک بسیاری از اجرام اعماق آسمان و دیدن کم نورترین و دوردست ترین اجرام قابل مشاهده در ابزارهای اپتیکی. بیشتر شرکت کنندگان با سابقه در رقابت های رصدی چنین توانایی هایی را در حد اعلا دارند، ولی... آیا این برای یک منجم آماتور پایان راه است؟

واقعاٌ آیا هدف از طراحی این رقابت های رصدی، فقط اهدای لوح و جایزه به چابک ترین رصدگران بوده است؟ آیا هیچ روحی در پس این نمایش وجود ندارد؟ تا به حال به این فکر کرده ایم که شرکت کردن یا عدم حضور در یک رقابت رصدی چه نفع و ضرری برای ما، دوستان و اطرافیانمان می تواند داشته باشد؟ بیایید این پرسش ها را پاسخ دهیم و البته پیش از آن کمی بیاندیشیم...

رصدگاه سه قلعه، دقایقی پیش از آغاز نهمین رقابت مسیه ایران. عکس از پویه سالار.

سابقه برگزاری نخستین رقابت رصدی منظم و منسجم در ایران به سال 1380 بر میگردد. هنگامی که بابک امین تفرشی با کمک جمعی از همکاران ماهنامه نجوم، نخستین رقابت مسیه ایران را با اسلوبی خاص و با گماردن داورانی طراحی می کند. برگزاری موفق نخستین رقابت مسیه با حضور 45 شرکت کننده راه را برای برگزاری پرشورتر رقابت های بعد هموار می کند و سرمنشاء تحولاتی در علایق منجمان آماتور ایرانی می شود. سپس شاخه آماتوری انجمن نجوم ایران مسئولیت برگزاری آن را بر عهده می گیرد و کم کم تبدیل به یک علاقه عمومی میان منجمان آماتور ایرانی می شود. طوری که امروز  بازتاب وسیع خبری اش در رسانه ها با رویداد نجومی فراگیری در کشور همچون روز نجوم برابری می کند و کوچک ترین نقص یا نقطه قوتی در آن مورد توجه قرار می گیرد. نهمین رقابت مسیه ایران به واقع همایش بزرگ رصدگران ایران در ابعاد ملی بود، به طوری که 170 نفر از تمام استان ها به جز آذربایجان غربی، هرمزگان و یزد در آن حضور داشتند.

شرکت کننده های سنتی رقابت های رصدی پس از حضور در چند دوره از رقابت های رصدی آموخته اند که نفس حضور مؤثر در یک رقابت رصدی مهم تر از نتیجه رقابت است. مطالعه خاطرات سرشناس ترین رصدگران جهان در وبلاگ ها و وبسایت های اینترنتی که از بیست و چندمین حضور در رقابت مسیه منطقه شان می گویند، بسیار خواندنی و جالب توجه است. آنها گاه موفق به رصد همه اجرام می شوند و گاهی به دلایلی هم باز می مانند. آیا این چنین افرادی هر سال در رقابت مسیه شرکت می کنند تا حتماٌ برنده شوند و توانایی هایشان را به رخ دیگران بکشند؟!

رقابت های رصدی در ایران از هشت سال پیش به شیوه خاص کشور خودمان برگزار می شود و حال آن که انتظارات جامعه نجوم آماتوری کنونی و شرکت کنندگان در این رقابت ها با آن زمان به کلی تفاوت کرده است. ادامه روند فعلی در برگزاری دو رقابت رصدی صوفی و مسیه، به نظر می رسد بیشتر اوقات به تربیت منجمان آماتوری منجر می شود که همچون نمونه های نخستین سه پایه های الکترونیک، حداکثر خواهند توانست بیش از 500 جرم آسمانی را بدون استفاده از نقشه با تلسکوپ در ژرفای آسمان بیابند و از این جهت به خود ببالند! هرچند این خود توانایی جالب توجهی است و حکایت از تسلط بی چون و چرای رصدگر بر آسمان و تلسکوپش دارد، ولی بیشتر سه پایه های الکترونیک کنونی، قابلیت جستجوی حدود 14000 جرم را در حافظه دارند و با این رویکرد رصدگران ما راه درازی در پیش خواهند داشت!

شیوه برگزاری سومین رقابت صوفی با تغییرات اندکی نسبت به رقابت های گذشته همراه خواهد بود و این آغاز یک راه است: تغییراتی در شکل نظارت داوران، شکل گروه بندی ها و روش شرکت در رقابت. این تغییرات در نگاه اول ممکن است به نظر برسد که فقط به انگیزه رقابتی تر شدن جو حاکم بر رقابت صوفی اعمال شده است. ولی این بار ایجاد این جو، انگیزه ای است برای رسیدن به هدف هایی والاتر: تشویق به گروه گرایی در فعالیت های نجومی، انسجام و تداوم برای انجام کارهای گروهی، فراهم کردن زمینه برای انجام فرایند انتقال تجربه از رصدگران با تجربه به رصدگران کم تجربه تر و جلب کردن توجه نهادهای گوناگون دولتی و غیر دولتی به فعالیت های منجمان آماتور در قالب گروه هایی در گوشه گوشه ایران.

نمایی از جنب و جوش رصدگران در نهمین رقابت مسیه برای شکار اجرام اعماق آسمان فهرست مسیه. عکس از امیرحسین ابولفتح.

پیش به سوی سومین رقابت صوفی

پس برای شرکت در سومین رقابت صوفی در قالب تیم هایی که از سه اپتیک استفاده می کنند آماده شوید. هر تیم به اختیار اعضایش، حداقل سه و حداکثر پنج شرکت کننده خواهد داشت که همه آنها باید جداگانه ثبت نام کنند و از حداقل های آمادگی برای شرکت در رقابت صوفی برخوردار باشند. اعضای هر تیم منجمان آماتور از شهر، استان یا انجمن و گروه نجومی در یک استان به انتخاب خودشان خواهند بود. هر گروه یک نام خواهد داشت که اگر به نمایندگی از گروه یا انجمن نجومی خاصی شرکت می کند، می تواند ضمن هماهنگی با سرپرست آن انجمن یا گروه، با آن نام در رقابت حاضر شود. در غیر این صورت نام شهر یا استانی که شرکت کنندگان از آنجا در برنامه شرکت می کنند به آنها اطلاق خواهد شد. پس درست همانند المپیادها و دیگر رقابت های علمی در رقابت صوفی امسال از شهرها و استان ها، تیم هایی متشکل از سه تا پنج نفر و با سه ابزار اپتیکی در قالب رده تیمی می توانند در رقابت صوفی شرکت کنند و علاوه بر خود، برای شهر و انجمن نجومی خود نیز مقام کسب کنند.

 البته شرکت کنندگان همانند رقابت های گذشته کماکان بازهم می توانند به صورت انفرادی با تلسکوپ یا دوربین دوچشمی در رقابت صوفی شرکت کنند. اما اساس رقابت بر شرکت گروهی است و تلاش بر این است تا برنده ها در گروه های متشکل از سه ابزار رصدی، علاوه بر جوایز انفرادی جایزه ارزشمندتری برای گروهشان دریافت کنند.

با توجه به مذاکرات صورت گرفته با نهادهای محلی، سومین رقابت صوفی در صورت مهیا بودن شرایط استاندارد از طرف میزبانان در سعادت شهر استان فارس و در رصدگاهی حوالی پاسارگاد به مدت چهار روز از 26 تا 29 امرداد برگزار می شود. در غیر این صورت رصدگاهی در حوالی تهران، گزینه دوم برای برگزاری این رقابت خواهد بود. در رقابت صوفی امسال برگزاری چند کارگاه آموزشی پیش بینی شده و بخش های جنبی متنوعی به پربار شدن این گردهمایی بین المللی کمک می کند.

در نوشتارهای بعدی، جزئیات بیشتری درباره سومین رقابت صوفی اعلام خواهد شد.

منبع:شاخه آماتوری انجمن نجوم ایران

آسمان پرستاره برزیل

عکس از بابک امین تفرشی

ماموریت تعمیر هابل با فرود موفق آتلانتیس پایان یافت

چهارمین ماموریت تاریخی و موفق تعمیر تلسکوپ هابل دیروز با فرود بدون مشکل شاتل آتلانتیس به پایان رسید. در این ماموریت فضانوردان چهار ابزار هابل را تعویض کردند.

 

این ماموریت فشرده که 13 روز به طول انجامید به هابل حیاتی دوباره بخشید. با تحقق اهداف این ماموریت و انجام پنج پیاده‏روی فضایی، قابلیت‏های هابل بیش از هر زمان دیگر شده است. در طی این ماموریت دو ابزار جدید به نام‏های دوربین میدان گسترده 3 و طیف‏نگار منشاء‏های کیهانی روی هابل نصب شدند. دوربین میدان گسترده 3 (به اختصای WFC3) به تنهایی قابلیت عکس‏برداری در هر سه طیف مرئی، فروسرخ و فرابنفش را داراست. وظیفه طیف‏نگار منشاء‏های کیهانی(COS) کمک به منجمان برای شناسایی ترکیب شیمیایی و نحوه تکامل گیتی است. هر دو ابزار ذکر شده از فناوری بسیار پیشرفته‏ای بهره می‏برند که توانایی هابل در تشخیص نور ستارگان جوان و کهکشان‏ها را بهبود می‏بخشد.

 همچنین فضانوردان دوربین نقشه‏برداری پیشرفته (ACS) و طیف‏نگار تصویربرداری تلسکوپ فضایی را با موفقیت تعمیر کردند. هم‏اکنون دوربین نقشه‏برداری پیشرفته، توانایی‏ قبلی خود برای تصویربرداری در نور مرئی و فرابنفش را بازیافته است. اما کانال با وضوح بالا (High Resolution Channel) تعمیر نشد. در حال حاضر ACS توانایی‏های WFC3 را تکمیل می‏کند. این امر برای مطالعه انرژی و ماده تاریک حیاتی است.

هابل به زودی اقدام به انجام یک سری عملیات جهت تست و تنظیم ابزارهای خود می‏کند. قرار است اولین تصاویر از ادوات جدید و تعمیر شده در ماه شهریور به زمین مخابره شود.

 

تلسکوپ فضایی هابل حاصل همکاری ناسا و آژانس فضایی اروپا (ESA) است که در سال 1369/1990 به فضا پرتاب شده است. ESA علاوه بر مشارکت‏های فنی، 15 درصد هزینه‏های ساخت هابل را نیز متقبل شده است. در عوض منجمان اروپایی این اجازه را دارند که حداقل 15 درصد از زمان هابل را برای رصد در اختیار داشته باشند. در شرایطی خاص، این به 25 درصد نیز رسیده است.

انتظار می‏رود تعمیر و ارتقای هابل عمر مفید آن را تا سال 1393/2014 افزایش دهد. در آن سال تلسکوپ فضایی جیمز وب(JWST) پرتاب می‏شود. تلسکوپ فضایی جیمز وب جانشین هابل محسوب می‏شود و قطر آینه آن حدودا 3 برابر هابل است. وظیفۀ جیمز وب، رصد و بررسی فواصل دور کیهان و جستجوی ستارگان و کهکشان‏های نخستین در طیف فروسرخ است.

 

زیباترین عکس های هابل

شاتل فضایی آتلانتیس روز دوشنبه 11 مه برای تعمیر تلسکوپ فضایی هابل عازم فضا می شود. تلسکوپ هابل اندکی بیش از 20 سال است که تصاویر کهکشان را به زمین مخابره کرده و دانشمندان به لطف این تصاویر به بسیاری از اسرار کائنات پی برده اند. گزارشی کوتاه از زیباترین عکس های هابل.

تصویر سحابی NGC 6543 که بیشتر به نام « کتز آی » یا چشم گربه شهرت دارد.

منظره زیبای نور قرمز ستاره غول پیکر V838 مونوسروتیس .

منظره سحرانگیز و با شکوه از کهکشان « سومبره‌رو».

تصویر بی نظیر از ده ها هزار کهکشان که در فاصله چند میلیون سال نوری واقع شده اند.

هابل تصویر این سحابی به نام رینگ نبولا را در سال 1998 گرفت و به زمین ارسال کرد.

منظره سحابی « هورگلس نبولا» که در فاصله حدود 8000 سال نوری از زمین قرار دارد.

دوربین سوروایز هابل در سال 2002 تصویر این سحابی به نام کان نبولا که در فاصله 2500 سال نوری از زمین واقع شده است را گرفت.

تصویر بی نظیر برخورد دوکهکشان.

جدیدترین عکسی هابل به زمین ارسال کرده و توسط ناسا منتشر شده است مربوط به روز 4 مه 2009 از سحابی « کوهوتک 4-55 » است.

منظره ای دیدنی از فضای لایتناهی ، ساختارهای ستون مانند گاز و غبارهای کیهانی هستندکه منجر به تشکیل ستاره های جدید می شوند.

 

شکل گیری ستارگان پرجرم در کهکشانهای کوتوله

اخترشناسان دریافتند که فعالیت ستاره زایی کهکشانها در ابتدا بسیار ناچیز بوده، تا اینکه عاملی نظیر یک برخورد کهکشانی، فعالیت ستاره زایی آنها را تشدید کرده است".

 

درخش‌های ناشی از تولد ستارگان پر جرم در یک کهکشان، با جشن آتش بازی چهارم جولای مقایسه می‌شود که به سرعت و با شدت اتفاق می افتد، در یک لحظه منطقه ای را روشن کرده و سپس خیلی سریع کم سو می شود. 

اما اخترشناسان معتقدند که درخش‌های زودگذر ستاره‌ای تنها قسمتی از ماجرا است. تحلیل آرشیو تصاویر کهکشان‌های کم جرم یا کوتوله که توسط تلسکوپ فضایی هابل گرفته شده است، پیشنهاد می‌کند که “starburst" ها (نواحی پرتنشی که ستاره‌های پر جرم در آن شکل می‌گیرند) در تمام پهنه‌ی کهکشان جا‌به‌جا شده و حرکت می‌کنند و این فرایند ١٠٠ برابر بیشتر از چیزی که اخترشناسان گمان می‌کردند، به طول می‌انجامد. طی شدن مدت زمان بیشتر شاید بر نحوۀ تغییر کهکشان‌های کوتوله با گذشت زمان اثر بگذارد و منجر به درک صحیح‌تر ما از تحول کهکشانی شود.

کریستین مک کویین » (McQu¡nn Kr¡sten)مدیر طرح از دانشگاه مینه سوتا، می گوید»: "تحلیل‌های ما نشان می‌دهد که فعالیت ستاره‌زایی در کهکشان‌های کوتوله در مقیاس کیهانی در حال وقوع است". همچون جرقه‌هایی که از فشفشه‌ی در حال سوختن بیرون می‌جهد، توده‌های انبوه و پر انرژی ستاره‌زا نیز در سراسر کهکشان پراکنده می‌شوند.

 به گفته‌ی مک کویین: "مدت زمان شکل گیری یک ستاره پرجرم در یک کهکشان کوتوله، می‌تواند بین ۲۰۰ تا ٤۰۰ میلیون سال به طول انجامد. "این بازه‌های زمانی طولانی مدت، خیلی بیشتر از ٥ تا ١۰ میلیون سالی است که از سوی اخترشناسان پیشینی که بر روی شکل‌گیری ستاره‌ها در کهکشان‌های کوتوله مطالعه داشته‌اند، بر آورد شده است. مک کویین می‌گوید: "آنها فقط به خوشه‌های منفرد نگاه می‌کردند و نه به کل کهکشان، بنابراین گمان کردند که شکل‌گیری ستاره‌های پرجرم در کهکشان‌ها در مدت زمان کوتاهی اتفاق افتاده است".

از دید بسیاری از اخترشناسان، کهکشان‌های کوتوله به عنوان اجزا تشکیل دهنده کهکشان‌های بزرگی که امروزه دیده می‌شوند، به حساب می‌آیند. بنابراین برای شناخت تکامل کهکشان‌ها، دانستن مدت زمان لازم برای شکل‌گیری ستارگان بسیار مهم است.

 مک کویین می‌گوید: "اخترشناسان تمایل بسیاری دارند تا بتوانند به مراحل تحول کهکشانی دست پیدا کنند". "جستجو در کهکشان‌های کوچک از این لحاظ مهم است که بنابر یک ﺗﺌوری رایج، کهکشان‌های بزرگ بر اثر ادغام با کهکشان‌های کوچکتر و کوتوله ایجاد شده‌اند. بنابراین فهم و درک کافی از این اجزا کوچک قسمت مهمی از این سناریو را کامل می کند".

تیم مک کویین داده‌های آرشیوی دوربین پیشرفته هابل را در مورد سه کهکشانNGC 4163, NGC 4068, IC 4662  بررسی کردند.

 

 

فاصله‌ی آنها از خورشید بین ٨ تا ١٤ میلیون سال نوری است. این سه جرم قسمتی از تحقیقات بر روی ١٨ کهکشان کوتوله در رابطه با شکل‌گیری ستارگان پرجرم است. قدرت تفکیک عالی تلسکوپ فضایی هابل این امکان را به تیم مک کویین داد تا آنها بتوانند ستاره‌های منفرد را در کهکشان‌ها انتخاب و شدت نور و رنگ (دو مولفه‌ی مهم که اخترشناسان از آنها برای تخمین سن ستارگان استفاده می‌کنند) ستارگان را اندازه‌گیری کنند. با تخمین زدن سن ستاره‌ها، اخترشناسان می‌توانند پیشینه‌ی شکل‌گیری ستاره‌های پر‌جرم را در هر کهکشان بازسازی کنند.

 

منبع : پایگاه خبری ماهنامه نجوم

آیا ثابت هابل اشتباه است؟

اخترشناسان با استفاده از روش‌های جدید، فاصله کهکشان مثلث را تا زمین 3.14 میلیون سال تعیین نوری کرده‌اند. جدیدترین اندازه‌گیری‌ها از فاصله یکی از نزدیک‌ترین کهکشان‌ها به راه‌شیری، این احتمال را مطرح کرده است که جهان 15 درصد وسیع‌تر و پیرتر از آنی باشد که تاکنون تصور ‌شده است.   

شرح عکس: کهکشان مثلث (M33) از دید تلسکوپ MMT

 

گروهی از اخترشناسان به سرپرستی آلسستو بونانوس، اخترشناس مرکز اخترفیزیک کارنگی در واشنگتن، موفق شدند با استفاده از داده‌های مجموعه‌ای از بزرگ‌ترین تلسکوپ‌های جهان، از جمله تلسکوپ ده متری کک در هاوایی، فاصله یک جفت ستاره گرفتی را در کهکشان مثلث اندازه‌گیری کنند. ستارگان این دوتایی گرفتی هر پنج روز یک‌بار از مقابل یکدیگر عبور می‌کنند و تغییراتی را در درخشندگی این اجرام پدید می‌آورند. این گروه توانست با اندازه‌گیری دقیق نور، سرعت و دمای اعضای این منظومه، درخشندگی واقعی این دو ستاره را اندازه‌گیری کند. با مقایسه درخشندگی واقعی این ستارگان و مقدار نوری که از آنها به زمین می‌رسد، اخترشناسان توانستند فاصله این کهکشان را 3.14 میلیون سال نوری از زمین اندازه‌گیری کنند. این مقدار به شکل اسرارآمیزی نزدیک به نیم میلیون سال نوری بیشتر از تخمین‌های پیشین است.

اندازه‌گیری فواصل کیهانی کار آسانی نیست. برای مثال، اجرام دوردست و بسیار درخشانی شبیه به اجرام نزدیک کم‌نورتر دیده می‌شوند. برای اجتناب از بروز چنین مشکلاتی، اخترشناسان کیلومترشمارهای کیهانی ویژه‌ای را یافته‌اند که با استفاده از روش‌های مستقل از یکدیگر، فاصله اجرام نزدیک را با دقت بالایی تعیین می‌کند. آنها از این کیلومترشمارها استفاده می‌کنند تا بتوانند مقیاس‌های دقیقی برای فواصل کیهانی بسیار عظیم تدوین کنند.

کرزایستف استانک، اخترفیزیک‌دان دانشگاه ایالتی اوهایو و از اعضای این گروه تحقیقاتی می‌گوید: در هر مرحله‌ای با انبوهی از خطاها مواجه می‌شدیم؛ از این رو به روش یکتا و دقیقی در اندازه‌گیری فواصل احتیاج داشتیم تا روزی بتواند ما را در اندازه‌گیری دقیق انرژی تاریک و دیگر موضوع‌های مشابه کمک رساند.اما اندازه‌گیری جدید که به کمک بررسی یک دوتایی گرفتی انجام شده، نیاز به آن روش‌های اضافی را مرتفع ساخته است.

فاصله پیشین کهکشان مثلث بر پایه محاسباتی بدست آمده بود که به مقدار ثابت هابل وابستگی زیادی داشت. ثابت هابل، آهنگ انبساط و گذران عمر عالم است و مقدار آن بر پایه آخرین اطلاعات ارسالی ماهواره WMAP، 70 کیلومتر بر ثانیه بر مگاپارسک اندازه‌گیری شده است. اما فاصله جدید کهکشان مثلث مستلزم این است که مقدار ثابت هابل 15درصد بیشتر باشد.

اگر این موضوع صحت داشته باشد، آن‌گاه جهان 15درصد بزرگ‌تر و به همان مقدار پیرتر از چیزی است که پیش از این تصور می‌شد. آخرین مشاهدات ماهواره‌ای و بخصوص تحلیل تابش زمینه کیهانی حاکی از آن است که سیزده میلیارد و هفتصد میلیون سال از عمر جهان می‌گذرد؛ اما نتایج این اندازه‌گیری جدید تخمین می‌زند عمر واقعی جهان 15.8 میلیارد سال باشد.

اما این اندازه‌گیری می‌تواند نتیجه جالب‌تری نیز دربر داشته باشد. نوربرت پرزایبیلا، اخترشناس دانشگاه ارلانگن نورمبرگ در آلمان و دیگر عضو این گروه تحقیقاتی می‌گوید: این نتایج نشان می‌دهد اتفاق‌های بسیار جالبی بر سر ثابت هابل افتاده است. البته ثابت هابل با این رویدادها بیگانه نیست. کشف یک ابرنواختر دوردست در تصویر ژرف شمالی تلسکوپ فضایی هابل که در نهایت منجر به کشف انرژی تاریک شد، یکی از مشهورترین این اتفاق‌های عجیب و شگفت است که علت و ماهیت آن هنوز در پرده‌ای از ابهام قرار دارد.

البته یک مشکل بزرگ وجود دارد که این گروه تحقیقاتی تنها فاصله یک کهکشان نزدیک را اندازه‌گیری کرده‌اند و برای اثبات نظریه خود به شواهد و اندازه‌گیری‌های بیشتری نیاز دارند. اعضای این گروه در نظر دارند با استفاده از دیگر تلسکوپ‌های بزرگ زمین دامنه پژوهش‌های خود را بگسترانند. این دورترین فاصله‌ای است که بشر تا کنون توانسته به شکل مستقیم اندازه‌گیری کند و شاید بتوان گفت این اندازه‌گیری، نهایت کاری است که می‌توان با تلسکوپی به بزرگی تلسکوپ ده متری کک انجام داد.

منبع : هوپا