شکوه راه شیری و مشتری

اشین دانیلی ذاکاریان

چرا پلوتو یک سیاره نیست؟

پلوتو در سال 1930 توسط کلاید تومبا¹ در رصدخانه ی لاول² واقع در آریزونا کشف شد. تا قبل از کشف پلوتو ستاره شناسان به احتمال وجود جرمی قابل توجه در ورای مدار نپتون گمان برده و آن را سیاره ایکس نام گذاردند.

تومبا در رصدخانه لاول، مسئولیت سخت و پر زحمت مقایسه عکس های تهیه شده از آسمان را بر عهده داشت. یکی از روش های شناسایی و کشف اجرامی مانند سیارات این گونه است که در فواصل زمانی معین و به فاصله ی چند، روز تصاویری از آسمان تهیه می شود. با کنار هم قرار دادن این تصاویر و مقایسه آن ها در صورت وجود جرمی مانند یک سیاره متوجه وجود آن خواهیم شد. به عبارت ساده تر، این گونه اجرام دارای حرکت هستند و جابجایی آن ها در زمینه ی ستارگان در طول چند شب به وسیله ی تهیه ی تصاویر از آسمان و مقایسه آن ها با هم قابل تشخیص است.

تومبا پس از یک سال رصد و تحلیل تصاویر گرفته شده از پهنه ی آسمان، سرانجام جرم مرموزی را که مدت ها به دنبال آن بود، یافت: سیاره ی ایکس.

پس از این کشف اجازه ی نامگذاری سیاره ی ایکس به تیم تحقیقاتی لاول داده شد. بالاخره اعضای گروه بر سر نام پلوتو به توافق رسیدند. نام پلوتو توسط دختری یازده ساله از آکسفورد انگلستان پیشنهاد شده بود. معنا و مفهوم نام سیاره ی پلوتو با نام سگ معروف کمپانی والت دیزنی که آن هم پلوتو است تفاوت دارد.

پلوتو در افسانه ها و اساطیر یونان، خدای دنیای مردگان و ارواح است.

تا قبل از کشف بزرگترین قمر پلوتو یعنی کارن در سال 1978، اطلاع دقیقی از جرم و اندازه ی پلوتو در دست نبود. در دقیق ترین اندازه گیری قطر پلوتو 2400 کیلومتر تخمین زده شده است. گرچه این اندازه برای جرمی با عنوان سیاره بسیار کوچک است اما با این حال تا آن زمان بزرگترین جرم شناخته شده ی فرا نپتونی بود.

در طول دهه های پیشین، کاوش های انجام شده توسط تلسکوپ های قدرتمند زمینی و فضایی درک و تصور ما از منظومه ی خورشیدی را به کلی دگرگون کرده است.

اکنون پلوتو بیش از اینکه سیاره ای در مداری معین باشد، به همراه قمر بزرگش کارن، نمونه های بزرگی از مجموعه ی اجرام کمربند کویی پر³ هستند. کمربند کویی پر منطقه ای در ورای مدار نپتون است و در حدود 55 واحد نجومی در فضا گسترده شده است.

بنابر تخمین ستاره شناسان در حدود 70000 جرم سرگردان در این منطقه وجود دارد که ساختار و ترکیباتی مشابه پلوتو دارند و اندازه ی اغلب آن ها بیش از 100 کیلومتر است.

و اما اکنون، بر اساس قوانین جدید، پلوتو یک سیاره نبوده و تنها یکی از هزاران جرم فرا نپتونی کمربند کویی پر است.

مسئله همین جاست! ستاره شناسان اجرام بزرگ زیادی را در کمر بند کویی پر کشف کرده اند. بطور نمونه یکی از این جرم ها، 2005 FY9 نام دارد که توسط گروه تحقیقاتی مایک براون از موسسه ی CALTECH شناسایی و کشف شده است. در کمربند کویی پر این گونه اجرام که ساختاری مشابه هم دارند فراوانند.

در سال 2005 تیم براون در ورای نپتون جرمی را کشف کردند که اندازه ای برابر یا احتمالاً بیشتر از پلوتو داشت و رسماً با نام 2003 UB313 ثبت شد و بعد ها اریس⁴ نام گرفت. بر اساس بررسی های ستاره شناسان، اریس حدود 25% پرجرم تر از پلوتو است.

با وجود اجرامی مانند اریس که بزرگتر و پرجرم تر از پلوتو بودند ادعای 9 سیاره ای بودن منظومه خورشیدی متزلزل گشته و در مورد سیاره بودن پلوتو شک و شبهه به وجود آمد. 
 

به راستی اریس چیست؟...یک سیاره یا جرمی سرگردان در کمربند کویی پر؟...پلوتو چطور؟

در بیست و ششمین نشست اتحادیه بین المللی نجوم⁵ در آگوست 2006 در پایتخت چک، در مورد سیاره بودن یا نبودن پلوتو تصمیم نهایی گرفته شد و نتیجه ی آن هم خروج پلوتو از لیست سیاره های منظومه ی خورشیدی بود.

در این نشست سه تعریف به رای گذاشته شد:

بر اساس یکی از تعاریف، شمار سیاره ها به عدد 12 ارتقا می یافت. در این حالت پلوتو همچنان یک سیاره باقی می ماند و اجرام دیگر مانند اریس و سرس(بزرگ ترین سیارک) هم در رده ی سیاره ها جای می گرفتند.

تعریف دوم، منظومه ی خورشیدی را 9 سیاره ای معرفی می کرد اما توجیه علمی محکم و مستدلی در مورد آن وجود نداشت.

تعریف سوم، 8 سیاره را معرفی می کرد و پلوتو را خارج از طبقه ی سیاره ها جای می داد.

در پایان رای گیری، حاضرین به تصمیمی جنجالی رای دادند: تنزل درجه پلوتو و جای دادن آن در رده ی جدیدی به نام سیارات کوتوله⁶.

بر اساس قوانین جدید اتحادیه بین المللی نجوم برای این که بتوان جرمی را یک سیاره دانست، می بایست سه شرط زیر در مورد آن برقرار باشد:

• در مداری به دور خورشید در گردش باشد. (تا اینجا ظاهراً پلوتو یک سیاره است)
• گرانش لازم برای حفظ شکل کروی خود را داشته باشد.(باز هم پلوتو یک سیاره است)
• اطراف مدار خود را از وجود اجرام پراکنده ی دیگر پاکسازی کند.(پلوتو در این مورد قانون شکنی کرده است!)

منظور از پاکسازی اطراف مدار چیست؟

سیاره ها پس ازشکل گیری، به حاکم گرانشی مدار خود تبدیل می شوند. در تقابل گرانشی میان سیاره ی تازه شکل گرفته و اجرام کوچک و بزرگ پراکنده در اطراف مدار، سیاره یا آن ها را جذب خود می سازد و یا همانند قلاب سنگ به فضای دور دست خارج مدار، می راند.

جرم پلوتو تنها 07/0 برابر جرم اجرام پراکنده در اطراف مدارش است در حالی که این رقم برای زمین 7/1 میلیون برابر است.

با این حساب اجرام زیادی در اطراف مدار پلوتو وجود دارند که به آن نیرو وارد می کنند و تا زمانی که پلوتو آن ها را جذب خود نسازد و به پرجرمی لازم نرسد همچنان یک کوتوله سیاره باقی خواهد ماند. این موضوع در مورد اریس هم صادق است.

گرچه پلوتو اکنون یک سیاره نیست اما در عوض یک کوتوله سیاره است و می تواند همچنان به عنوان یک موضوع تحقیقاتی جالب مطرح باشد. از سوی دیگر، ناسا اخیراً فضا پیمای افق های نو را برای ملاقات و کاوش پلوتو به فضا پرتاب کرده است.

افق های نو در سال 2015 به پلوتو خواهد رسید و اولین تصاویر را از سطح این سیاره ی کوتوله به زمین مخابره خواهد نمود و مشتاقان نجوم و فضا را از زیبایی های پلوتو شگفت زده خواهد کرد و خاطرات تلخ پلوتو فراموش خواهد شد.

منبع:آسمان  پارس

سیارات را با تلسکوپ جهانی در اینترنت ببینید

ناسا و مایکروسافت می‌خواهند داده‌های ناسا درباره سیارات را به وسیله پروژه تلسکوپ جهانی در اینترنت منتشر کنند.

به گزارش ناسا در این پروژه مشترک، ناسا و مایکروسافت به صورت مشترک زیرساخت‌ها و فن‌آوری‌های مورد نیاز برای برای نشر داده‌های ناسا در تلسکوپ جهانی مایکروسافت را تامین خواهند کرد.

تلسکوپ جهانی (WorldWide Telescope) یک برنامه اینترنتی رایگان است که به گروه وسیعی از کاربران امکان خواهد داد بر جاهای مختلف کیهان نگاه کنند. در میان داده‌هایی که ناسا در اختیار مایکروسافت قرار خواهد داد تا در پروژه تلسکوپ جهانی منتشر شوند تصاویر علمی با کیفیت بالا از و داده‌هایی از مریخ و ماه وجود دارد.

تلسکوپ جهانی که بوسیله شاخه پژوهشی مایکروسافت ایجاد شده است، تصاویر تلسکوپ فضایی هابل، مرکز رصد پرتو ایکس چاندرا (Chandra X-Ray Observatory Center) بررسی دیجیتال آسمانی سلون (Sloan Digital Sky Survey) را به هم پیوند می‌دهد.

در این طرح مشترک مرکز تحقیقاتی ایمز ناسا در کالیفرنیا بیش از 100 ترابایت داده را پردازش خواهد کرد، این میزان اطلاعات را می‌توان در 20 هزار دی‌وی‌دی ذخیره کرد.

قرار است این داده‌ها در سال 2009 توسط تلسکوپ جهانی مایکروسافت به کاربران در اینترنت عرضه شود.

تلسکوپ جهانی هم‌چنین تصاویری را که مدارگرد شناسایی مریخ ناسا(MRO) به زمین مخابره کرده است به کاربران ارائه می‌کند. MRO که در سال 2005 به فضا پرتاب شد با یک دوربین بسیار قوی از مریخ تصویربرداری کرده است و بیشتر از تمامی ماموریت‌های پیشن مدارگردهای مریخ داده به زمین مخابره کرده است.

تونی هی معاون رئیس شاخه پژوهشی مایکروسافت در باره این پروژه مشترک می‌گوید: این همکاری مشترک بین مایکروسافت و ناسا مردم را در سراسر جهان قادر خواهد ساخت که تصاویر جدیدی از ماه و مریخ در یک محیط دوسویه از طریق تلسکوپ جهانی دریافت کنند. تلسکوپ جهانی به عنوان ابزاری قوی در اختیار دانشمندان و دانش‌آموزان قرار خواهد داشت تا آن‌ها فضا و هیجان دنیای کامپیوتر را تجربه کنند.

از دیگر داده‌های که ناسا در اختیار مایکروسافت قرار خواهد داد تصاویری است که مدارگرد شناسایی ماه (LRO) ناسا به زمین مخابره کرده است. LRO که در حال حاضر به دور ماه می‌گردد در مداری پایین و تقریبا 30 مایل بالاتر زا سطح ماه مدارگردی می‌کند و حداقل تا یک سال دیگر از سطح ماه مخابره خواهد کرد.

مسئولان ناسا گفته‌اند که امیدوارند با این کار دانش‌آموزان را به فضا علاقه‌مند کنند نسل بعدی ستاره شناسان را از همین جا تربیت کنند.

پیش‌تر ناسا با همکاری شرکت گوگل نرم افزاری سه بعدی را با استفاده از تصاویر به ثبت رسیده توسط فضاپیماهای سازمان ناسا از مریخ ارائه کرده بودند.

هوپا

سیاره ایکس؟!... واقعیت یا خیال؟

سال ها از پیدایش ایده ی وجود "سیاره ایکس" می گذرد و تمامی محققان همگی در تلاش هستند تا به ماهیت و فاصله ی این سیاره پی ببرند.یک محقق ایتالیایی با تحلیل مدار های سیارات درونی اقدام به تخمین فاصله این سیاره کرد.سیاره ایکس و نمیس که دو سیاره شوم به شمار می روند هم اکنون مورد بررسی های دانشمندان قرار گرفته اند. البته همانطور که همگان می دانند این سیارات تنها در تخیل انسان بوده است.

پرسیوال لاول برای نخستین بار نظریه وجود سیاره ایکس را در اواسل قرن بیستم مطرح کرد.او بر این عقیده بود که سیاره ای پرجرم در میان مدار نپتون قرار دارد که جاذبه آن باعث تاثیر در حرکت نپتون می شود. کماکان وی موفق به کشف سیاره شد سیاره ای که هم اکنون آن را با نام پلوتو می شناسیم. در واقع جرم پلوتو بسیار کمتر از حدی بود که بخواهد بر روی نپتون با اورانوس تاثیری داشته باشد و لذا همگان پی بردند که پلوتو همان سیاره ایکس نیست! البته با کشف سیاره کوتوله پلوتو, پرونده جنجالی سیاره ایکس نیز بسته شد و تنها حدس و گمان هایی از آن بجا مانده است.

هم اکنون این پژوهشگر ایتالیایی نتایج تحقیق خود را در باره مدار های سیارات درونی منتشر کرده است و همانطور که انتظار می رفت سیارات دورنی تحت تاثیر سیاره ای در دوردست های منظومه شمسی است.

به طور خلاصه اگر سیاره ای فرضی یا دوگانه ای شبیه به خورشید نزدیک به ما بود. ما می توانستیم از گرانش آنها با خبر شویم البته این موارد تنها شواهدی بی پایه نیست چراکه چنین سیاره ی باید در کمربند کویپر قرار می گرفت و ستاره همدم خورشید نیز در ابر اورت جای بگیرد. البته تحقیقات نجومی منبی بر پاسخگویی به این سوالات و نظریه ها همچنان ادامه دارد.

کماکان به نظر می آید اغلب سیاراتی که دارای جرمی به اندازه ی مریخ و سنگینتر  بوده اند در منظومه ی شمسی کشف شده اند  ،دانشمندان به تازگی محاسبه کرده اند کمترین فاصله ای که در آن اجرامی با جرم مریخ ؛ زمین ، مشتری و خورشید می توانند خورشید را دور بزنند به ترتیب  ، 62 ، 430  ،886  ، و 8995 واحد نجومی است .بطور مثال پلوتو درمداری به فاصله متوسط 39 واحد نجومی خورشید را دور می زند.

با این وجود می توانیم نسبت به وجود این سیاره فرضی ابراز امیدواری کنیم و خود را برای شنیدن خبر کشف سیاره ایکس آماده کنیم!!

 

منبع:آسمان شب

نیاز 30میلیارد دلاری برای فرستادن انسان به ماه

ناسا در حال حاضر برنامه ‏ای را با نام «صورت فلکی»(constellation) دنبال می‏ کند که هدف آن بازگشت فضانوردان به سطح ماه به کمک دو موشک جدید تا سال 1399/2020 است.  موشک آرس1 (Ares I) تا سال 1394/2015 قادر خواهد بود فضانوردان را به سطح ماه منتقل نماید. به علاوه ناسا در نظر دارد با استفاده از موشک آرس5 (Ares V) یک ماه ‏نورد را نیز تا 5 سال بعد از آن به مقصد ماه پرتاب کند.

موشک ‏های آرس قرار است جایگزین شاتل‏ هایی شوند که بنا بر برنامه قبلی در سال 1389/2010 بازنشسته خواهند شد.

ناسا هزینه‏ های این برنامه فضایی را تا سال 1404/2025 برآورد کرده است، اما ممکن است این تخمین‏ ها واقع‏ بینانه نباشند. چرا که بنا بر گزارش اخیر دفتر بودجه کنگره آمریکا (CBO)، ناسا تنها 25% احتمال خطا را در تخمین‏ های خود در نظر گرفته است. این در حالی است که بررسی 72 پروژه‏ ی ناسا از سوی CBO نشان می‏ دهد که هزینه‏‏ ی پروژه‏ های ناسا، به طور متوسط، 50% بیش‏ از مقدار پیش‏بینی شده بوده است.

اگر هزینه‏ های برنامه «صورت فلکی» نیز مانند دیگر پروژه‏ های ناسا افزایش یابد، تاخیر عمده‏ ای در تحقق اهداف این برنامه ایجاد می ‏شود. این امر به نوبه خود می‏ تواند منجر به افزایش وقفه 5 ساله بین بازنشستگی شاتل‏ ها و اولین پرواز سرنشنین‏ دار موشک ‏های جایگزین آن‏ها شود.

گزارش CBO چهار راه حل برای رفع این مشکل پیشنهاد می ‏کند:

 

 کاهش تعداد پروژه‏ های فعلی: ناسا تا سال 2025، 79 پروژه روباتیک جدید در دست دارد که شامل تلسکوپ‏ها، کاوش‏های سیاره‏ ای و ماهواره‏ های هواشناسی می‏ شوند. اگر این تعداد به 44 عدد کاهش یابد، ناسا قادر خواهد بود به موقع جایگزین شاتل‏ها را آماده نماید و بدون نیاز به بودجه‏ ی اضافی، تا سال 2020 فضانوردان را روی سطح ماه پیاده نماید.

                                               

 کاهش سرعت طراحی و ساخت موشک‏ ها: ناسا هم‏چنین می‏ تواند با به تعویق انداختن تاریخ بهره‏ برداری موشک‏ های آرس تا سال 2016، مشکل بودجه خود را حل نماید. البته این راه حل منجر به افزایش بازه زمانی 5 ساله بین بازنشستگی شاتل و پرواز جایگزین آن به 6 سال و به تاخیر افتادن بازگشت انسان به ماه تا سال 2023 خواهد شد. هم‏چنین تعداد پروژه‏ های فعال ناسا باید از 79 به 64 عدد کاهش یابد.

 تزریق 32 میلیارد دلار مازاد بودجه به ناسا همراه با کاهش پروژه ‏ها: : با دادن 2 میلیارد دلار بودجه مازاد سالیانه از سال 2010 تا 2025، ناسا قادر خواهد بود مطابق زمان‏بندی از پیش تعیین‏ شده، برنامه های خود مبنی بر پرتاب موشک آرس1 و بازگشت به ماه را عملی نماید. هر چند که برای این منظور، ناسا مجبور خواهد بود از حدود 15 پروژه فضایی خود صرف نظر نماید. در عین حال کماکان یک وقفه 5 ساله بین آخرین پرواز شاتل و اولین پرواز آرس 1 وجود خواهد داشت.

 تزریق 75 میلیارد دلار مازاد بودجه: با افزایش بودجه سالیانه از 1/19 به 8/23 میلیارد دلار بین سال‏های 2010 تا2025، ناسا قادر خواهد بود تا در سال 2020 فضانوردان را روی سطح ماه پیاده کند. به علاوه در این حالت ناسا می  ‏تواند ماموریت شاتل‏ ها را تا سال 2015 تمدید نماید و به این ترتیب، وقفه ‏ای در ماموریت‏ های فضایی سرنشین ‏دار ناسا ایجاد نمی‏ شود. (ناسا برای سه بار پرتاب شاتل‏ ها در سال به سمت ایستگاه فضایی بین سال‏های 2011 تا 2015، سالیانه به 3/3 میلیارد دلار اضافه بودجه نیاز دارد.)

منبع:پایگاه خبری ماهنامه نجوم

همایش ویژه روز نجوم

خانه نجوم به مناسبت روز جهانی نجوم با حضور اعضاو سایر علاقه مندان برگزار می کند:

 

برنامه های همایش:

عکاسی از آسمان در شب

ساخت ساعتهای آفتابی

پرسش و پاسخ نجومی 

رصد آسمان بهار

این برنامه از ساعت 18 الی 21 روز جمعه 11 اردیبهشت 88 در سالن اجتماعات خانه نجوم برگزار می شود.

علاقه مندان می توانند عکسهایی را که در شبهای رصدی از آسمان گرفته اند را به خانه نجوم تحویل دهند

تا در روز جهانی نجوم نمایش داده شوند.

آدرس:قم بلوارامین جنب راهنمایی و رانندگی

تلفن:[phone]

آسمان شب بهاری الموت

فعالیت جدید خورشیدی

خورشید این ستاره‌ی هستی بخش مدتی است آرام است. اگر چه شواهد کماکان حاکی از خروج کند خورشید از یک خواب طولانی زمستانی است.

 

photo by Alan Friedman, 28 Mar 2009

 

با ظاهر نشدن لکه‌های خورشید که حاکی از فعال نبودن خورشید در طی یک ماه گذشته بود، خورشید چهره‌ای آرام و ساکت را به معرض نمایش منجمین و دوستداران فعالیت‌های خورشیدی گذاشته است. همواره وجود لکه‌های خورشیدی حاکی از فعالیت شدید مغناطیسی در نقاطی که لکه‌ها ایجاد می‌شود، بوده است و با مشاهده این لکه‌ها اولین موضوعی که هر منجم را به فکر وا می‌دارد زمان تشکیل شفق‌های قطبی است که منشأ آن لکه‌ها و باد‌های خورشیدی است که از آن به سمت زمین می‌وزند. اما نزدیک به یک ماه است که لکه‌ای در سطح خورشید نمایان نشده است و این گواه آرام بودن خورشید است. در مشاهدات اخیر زبانه‌های خورشیدی  فراوانی بر لبه‌های کره سوزان مشاهده شده‌اند.

 

by Monty Leventhal , Sydney Australia, 28 Mar 2009, 

 

زبانه‌های خورشیدی ابرهای از گاز هیدروژن هستند که توسط میدان‌های مغناطیسی موجود در خورشید در سطوح بالاتر از سطح خورشید نگه داشته شده‌اند. زبانه‌های خورشیدی در واقع گازهای بسیار داغ بر سطح خورشید هستند که به طور مداوم در محل لکه به دلیل میدان مغناطیسی بالا از سطح خورشید جدا می‌شوند. نوع پدیدار شدن این زبانه‌ها نیز متفاوت است، برخی از زبانه‌ها می‌توانند تا بیش از 320000 هزار کیلومتر در داخل جو خورشید امتداد داشته باشند و همانگونه ثابت بمانند که به این نوع زبانه‌ها، زبانه‌های آرام می‌گویند. زبانه‌ی دیگر وجود دارد که با سرعت 640 کیلومتر بر ثانیه به جو خورشید فوران می‌کند که این سرعت فوران ممکن است باعث شود موادی به درون تاج خورشیدی روانه شود. نوع دیگری از زبانه‌ها به شکل کمان یا حلقه در می‌آیند که این نوع زبانه و حرکت درون حلقه‌ای از وجود میدان مغناطیسی در آن محل ناشی می‌شود.

پایگاه خبری ماهنامه‌ی نجوم   

قدیمی ‌ترین رصدخانه کشور در معرض نابودی!

همایش بزرگداشت هفتصد و پنجاهمین رصدخانه مراغه در حالی در سال 88 برگزار می شود که به دلیل بی توجهی مسئولان تنها بقایای یکی از قدیمی ترین و بزرگترین رصدخانه های جهان در دوره قبل از اختراع تلسکوپ باقی مانده است.

به گزارش خبرنگار مهر ، رصدخانه مراغه 167 سال پیش از احداث رصدخانه سمرقند ساخته شد و در زمانی یکی از معتبرترین رصدخانه های جهان بوده است به طوری که در آن زمان به فرمان قوبیلای قآن امپراطور چین و برادر هلاکو خان کارشناسانی برای آموزش و الگو برداری از رصدخانه مراغه به این شهر آمدند. این گروه پس از مراجعت به چین رصدخانه ای به تقلید از رصدخانه مراغه ساختند. بعد از آن رصدخانه های سمرقند، استانبول و هند با الگو برداری از رصد خانه مراغه احداث شد.

رصدخانه ای به وسعت آسمانها

این رصدخانه که بزرگترین رصدخانه جهان در دوره قبل از اختراع تلسکوپ است در زمانی که مراغه به عنوان پایتخت از سوی هلاکوخان مغول انتخاب شده بود بر روی تپه ای در غرب مراغه ساخته شد. طبق اسناد موجود این مجموعه که امروزه فقط آثار کمی از آن باقی مانده است در سال 657 هجری به دستور هلاکو نوه چنگیزخان مغول و به همت خواجه نصیر الدین طوسی در طی 15 سال بنا شد.

پس از احداث بنای رصدخانه به امر هلاکو کتب و اسباب و آلات علمی و نجومی که از فتح بغداد به دست آورده بودند در آنجا متـمرکز و برای نگهداری این مرکز پژوهشی موقوفه های ویژه ای در نظر گرفته شد. این مرکز علمی مجهز به کتابخانه ای مشتمل بر ۴۰۰ هزار جلد کتاب و ابزارهای اخترشناسی از جمله "ذات الربع" دیواری به شعاع ۴۳۰ سانتیمتر، کره های "ذات الحلق"، "حلقه انقلابی"، "حلقه اعتدالی" و "حلقه سموت" بود. ضمن آنکه زمینه های ساخت زیج ایلخانی به سال ۶۷۰ هجری (۱۲۷۶ میلادی) نیز فراهم شد.

رصدخانه مراغه فقط مخصوص رصد ستارگان نبود بلکه یک سازمان علمی گسترده بود که امر آموزش در بیشتر شاخه های علمی را بر عهده داشت. به علاوه چون در آن زمان ارتباط علمی چین و ایران به علت استیلای مغولان بر هر دو سرزمین برقرار شده بود، دانشمندان چینی از جمله فردی به نام "فائو مون جی" در این مرکز فعالیت داشتند. همچنین فیلسوف و فرهنگ نامه نویس مسیحی "ابن‌العبری" در رصدخانه مراغه به تدریس کتابهای اصول اقلیدوس و المجسطی بطلمیوس مشغول بود.

این مجموعه تا سال 703 هجری آباد بود ولی پس از آن بر اثر زلزله های سخت و بی توجهی حکام رو به ویرانی رفت. 

جزئیات ساخت رصدخانه مراغه

رصدخانه مراغه بر روی تپه ای در غرب مراغه واقع شده است که قسمتهای مختلف رصدخانه از جمله بخشهای برج مرکزی رصدخانه، واحدهای مدور پنجگانه و کتابخانه برای آن ساخته شد.

برج مرکزی که وسیع ترین فضای کشف شده را تشکیل می دهد قطری به اندازه 22 متر دارد. در قسمت جنوب و جنوب شرقی و شمال برج مرکزی رصدخانه پنج واحد مدور کشف شده که هر یک به طور مستقیم در کار پژوهشهای نجومی استفاده می شده است. در گوشه شمال غربی تپه واقع در زیر حصار شمالی محوطه رصدخانه، بنای جالبی به مساحت 330 متر مربع ایجاد شده که با توجه به جنبه های مختلف بقایای به دست آمده می توان آن را کتابخانه این مجموعه دانست.

به غیر از قسمتهای ذکر شده، در دامنه غربی تپه رصدخانه مراغه و مشرف به روستای طالب خان، چهار مجموعه معماری و تعدادی دخمه کشف شده است. این مجموعه گذشته از ارزش معماری از نظر روشن ساخت بسیاری از ویژگیهای مذهبی - اجتماعی و اوضاع و احوال خاص دوره ایلخانی دارای اهمیت و اعتبار فراوانی است.

تلاش برای مرمت رصدخانه تاریخی و کم توجهی مسئولان

با توجه به سابقه و نقش این رصدخانه در توسعه علوم نجومی در دهه 1350 پرویز ورجاوند باستان شناس و همکارانش به کاوش در محوطه رصدخانه پرداختند و قسمتهای مختلف آن را شناسایی کردند. همچنین در سالهای اخیر گنبدی برای محافظت از بقایای این بنا بر روی بخشی از آن ساخته شده است.

علاوه بر این رئیس مرکز پژوهشی اختر فیزیک مراغه در گفتگو با خبرنگار مهر از احیای این محوطه تاریخی خبر داد و اعلام کرد: رصدخانه مراغه 800 سال قدمت دارد که با اختصاص اعتبارات لازم بخشهای تاریخی و همجوار آن احیا می شود.

عجب شیری زاده با بیان این که اقدامات اولیه برای احیای محوطه تاریخی رصدخانه انجام شده است، افزود: برای این منظور نقشه بازسازی محوطه تهیه شده است که در صورت اجرای این پروژه از حمایتهای بین المللی نیز برخوردار می شویم.

رئیس مرکز اختر فیزیک مراغه همچنین یادآور شد: مرمت و بازسازی این رصدخانه با همکاری سازمان میراث فرهنگی انجام خواهد شد اما علی رغم تهیه تمام زیرساخت ها و هماهنگی های لازم برای احیای این محوطه از سوی مرکز، تاکنون مسئولان میراث فرهنگی برای تعیین محوطه اقدامی نکرده اند.

عجب شیری زاده ادامه می دهد: در صورت اجرای این پروژه علاوه بر احیای بنای رصدخانه، مرکز تحقیقات جدیدی نیز احداث می شود.

منبع:هوپا

لکه مشهور سیاره مشتری در حال ناپدید شدن است !

اخترشناسان با مطالعه بر روی حرکات موجود در لکه قرمز بزرگ و مشهور سیاره مشتری دریافتند که این لکه به سرعت در حال کوچک شدن و ناپدید شدن است.

به گزارش خبرگزاری مهر، دانشمندان دانشگاه کالیفرنیا اعلام کردند لکه بزرگ قرمز سیاره مشتری در حال کوچک شدن و ناپدید شدن است. این لکه که وسعتی 3 برابر زمین دارد بقایای طوفانی کیهانی و باستانی است که طی سالهای 1996 تا 2006 در حدود 15 درصد از حجم خود را از دست داده است.

میزان تقریبی کاهش حجم در این لکه روزانه در حدود یک کیلومتر است. اخترشناسان برای سالها شاهد کم رنگ شدن ابرهای این لکه سرخ رنگ بوده اند اما تحقیقات جدید بر روی حرکات ناشی از طوفان متمرکز شده و با جزئیاتی بیشتر ابعاد لکه را اندازه گیری کرده است.

اخترشناسان با ابداع نرم افزاری به ردیابی حرکات موجود در ساختار ابرهای لکه ای دوره ای طولانی پرداختند. به اعتقاد اخترشناسان حرکات و ارتعاشات تنها در کل مجموعه لکه قرمز رنگ نبوده و قسمتهای مرکزی و هسته ای آن نیز در حرکت بوده و شکل آن طی گذشت زمان تغییر می کند.

تاکنون دلیل قطعی کوچک شدن لکه بزرگ قرمز رنگ در سیاره مشتری تعیین نشده است. به طور کلی اطلاعات اندکی از خصوصیات این لکه در اختیار دانشمندان قرار دارد و حتی دلیل قرمز به نظر رسیدن این لکه نیز تا به حال کشف نشده است. یکی از نظریه ها بر این پایه استوار است که طوفانهای موجود غبارهای لایه های زیرین اتمسفر سیاره را به لایه های رویی منتقل می کند که این مواد در برابر نور خورشید قرمز به نظر می رسند.

مطالعه و کنترل تغییرات لکه قرمز رنگ از دهه 1870 آغاز شده است و دانشمندان احتمال می دهند روزی خواهد رسید که اثری از این لکه بر روی سیاره مشتری باقی نخواهد ماند. با مقایسه تصاویر به ثبت رسیده طی بیش از یک قرن تفاوت های قابل توجهی در شکل این لکه به دست آمده است.

بر اساس گزارش سی ان ان، طوفانهای موجود در لکه قرمز از خصوصیاتی مشابه گردبادهای زمینی برخوردار است که از جمله می توان به حرکات حلقه ای و بادهای شدید اشاره کرد که شدت برخی از آنها به 650 کیلومتر بر ساعت می رسد. با این حال بر خلاف گردبادهای زمینی این طوفانها از فشار هوای بالایی برخوردار بوده و به همین دلیل ثبات بیشتری دارند. همین خصوصیت می تواند طولانی بودن وجود این لکه را توضیح دهد و در عین حال به دلیل وجود نداشتن سطوح مختلف در مشتری مانعی برای متوقف نمودن طوفان وجود ندارد. 

.
منبع:هوپا