- چهارده سال پس از کشف اولین سیاره فراخورشیدی و با کشف 360 سیاره بزرگ و اغلب مشتری مانند، بشر در آستانه یافتن سیاراتی هم‌اندازه زمین قرار گرفته است.
علیرضا نورایی: در سال 1995 / 1374، هنگامی که میشل میر از دانشگاه ژنو اولین سیاره فراخورشیدی (سیاره‌ای که دور ستاره‌ای غیر از خورشید می‌گردد) را یافت، مسیری را بنیان گذاشت که آهنگ خود را همچنان حفظ کرده است. از آن روز تاکنون، حدود 360 سیاره کشف شده است که البته هیچ کدام با زمین یکسان نیستند.
آخرین این سیارات گلیسی 581سی بود که توسط همکار دکتر میر، استفان یودری در سال 2007 / 1386 کشف شد. این سیاره از سنگ تشکیل شده و در فاصله‌ای از ستاره مادر در حال گردش است که منطقا وجود آب به صورت مایع در آن قابل انتظار است. از آنجا که ستاره مادر در قیاس با خورشید بسیار کوچک‌تر و کم فروغ‌تر ست، مدار گردش سیاره هم بسیار کوچک‌تر از مسیری است که زمین به دور خورشید می‌پیماید. اما گلیسی 581سی طوری در مدارش تثبیت شده که نیمی از آن دائما بهره‌مند از نور ستاره است و در عوض روی دیگر همیشه به شب دچار است، که این موضوع نمی‌تواند نشانه خوبی برای حیات باشد.
طبق آنچه در هفته گذشته در اتحادیه بین‌المللی نجوم به ستاره‌شناسان اعلام شد، دو ماموریت جدید در جریان است تا به فهرست سیاره‌های دارای شرایط مورد نظر بیافزایند، یکی از دو ماموریت را فرانسویان از دسامبر 2006 / آذر 1385 آغاز کرده‌اند و دیگری را آمریکایی‌ها از اسفندماه گذشته. دکتر میر در این دیدار گفت که ماموریت فرانسوی‌ها موسوم به کوروت، تاکنون 80 سیاره فراخورشیدی یافته است. روند کار این پروژه با اندازه‌گیری کاهش اندک شدت نور یک ستاره در هنگامی است که سیاره مورد نظر از مقابل آن عبور می‌کند؛ پدیده‌ای که در اصطلاح فنی به آن گذر می‌گویند. جزئیات گذر تمامی سیاره‌ها به جز 7 مورد منتشر نشده بود تا این‌که دکتر میر در این دیدار اشاره‌ای به آنها کرد.
سیاراتی که تاکنون توسط کوروت کشف شده‌اند، نوعا از جرمی 30 برابر بیشتر از زمین تشکیل شده‌اند و در ظاهر دارای سطی جامد و سنگی هستند. همچنین آنها با سرعت بیشتری به دور ستاره‌هایشان می‌گردند و مسیر گردش اغلب آنها در طول دو یا سه ماه طی می‌شود و کمتر پیش می‌آید که به یک سال بکشد. این مسئله برای آن دسته از کسانی که در آرزوی دیدن حیات در ورای کره خاکی هستند، خوشایند نیست. چنین سرعتی در گردش به این معنا است که سیاره مذبور در فاصله کمی نسبت به ستاره مادرش قرار گرفته و بنابراین در مدارش به سختی تثبیت شده است.
با این حال، اخبار دیگر کوروت خیلی هم بد نیست. حدود 80 درصد از سیاراتی که دکتر میر کشف کرده، دارای خواهر هستند. وجود این تعداد زیاد از همسایه‌ها اشاره به این دارد که سیستم‌های سیاره‌ای گرایش به پایداری دارند و پایداری برای تکامل حیات مناسب است. دکتر میر سیستمی را توصیف کرد که 5 سیاره سنگی را در خود جای داده است. آنها جرم‌هایی معادل 11، 14، 26، 27 و 76 برابر زمین دارند. او صحبت‌هایش را با این ادعا به پایان برد که: «من واقعا اطمینان دارم که ما، سیاره مشابه زمین داریم که طی دو سال آینده پیدا خواهد شد.»
او و گروهش شاید در آینده مورد تقدیر قرار گیرند. در نیمه مرداد، آژانس فضایی آمریکا، ناسا، اعلام کرد که تلسکوپ فضایی سیاره‌یاب این آژانس موسوم به کپلر هم به خوبی به انجام وظایفش مشغول است. همچنین مقاله‌ای که در نشریه ساینس توسط ویلیام بروکی از مرکز تحقیقات ناسا در موفت‌فیلد کالیفرنیا نوشته شده بود، وجود سیاره‌ای مشابه مشتری را که در سال 2007 / 1386کشف شده بود، تایید و جزئیات دقیق‌تری در رابطه با جرم و تناوب مداری سیاره ارائه کرد. به علاوه، ابزارهای تعبیه شده در کپلر نسبت به کوروت حساس‌تر است، بنابراین باید آسان‌تر از پروژه فرانسوی موفق به یافتن سیاره‌ای هم‌اندازه زمین شود.
با این وجود، جستجوهای فضایی از این دست تنها راه یافتن زمین‌هایی دیگر نیست. بخش دیگری از تلاش‌های دکتر میر معطوف به استفاده از طیف‌نگار هارپس است که در رصدخانه جنوبی اروپا در لاسیای شیلی واقع است. او و همکارانش طی دو سال گذشته برای 50 شب در هر سال، هارپس را سه مرتبه در هر شب و هر مرتبه 15 دقیقه به سمت 10 ستاره روشن وآرام مجاور نشانه می‌روند به این امید که نشانه‌ای از یک سیاره هم‌اندازه زمین در همین نزدیکی‌ها بیابند. این وسیله با تشخیص لغزش کوچکی که به هنگام عبور یک سیاره از آن داده می‌شود، کار می‌کند. این طیف‌نگار هم‌اینک 16 سیاره را یافته است.
در همین حال، دیوید بنت از دانشگاه نوتردام در ایندیانا به دنبال بهره‌گیری از روشی است به نام ریزهمگرایی گرانشی که از این طریق سیاره‌هایی که در روش‌های دیگر از قلم افتاده‌اند، مشخص شوند. او مدعی است که با استفاده از روش او نه تنها سیاره‌های کوچک سنگی که در فاصله‌ای زیاد از ستاره مادر در حال گردشند، تشخیص داده می‌شوند، که حتی سیاره‌هایی که از مدارشان خارج شده‌اند هم آشکار می‌شوند. ایده این ادعا مبتنی بر تمرکز روی ستاره و گزارش لحظه‌هایی است که نور آن به واسطه جاذبه سیاره‌ای که از مقابلش عبور می‌کند، منحرف می‌شود. چنین نشانه‌هایی هرچند سریع و نادر، ولی در عین حال قوی و عاری از اشتباهند. دیر یا زود، سیاره‌ای به اندازه زمین خود را به بشر نشان خواهد داد؛ ولی این‌که چقدر به زمین شبیه خواهد بود مستلزم روش‌های دیگری است که هنوز به کمال نرسیده‌اند.
انجمن فیزیکدانان جوان ایران
