ارباب بی‌حلقه

گویا بر گرد ارباب حلقه‌ها دیگر حلقه‌ای نمی‌یابیم، بعد از گذر زحل از اعتدال بهاری اکنون ما زحل را عجیب‌تر از قبل در آسمان خواهیم یافت. مانند سیارات دیگر و بی حلقه!

 

تغییر رنگ حلقه‌های زحل در اواخر خرداد ماه

 

انحراف مداری زحل با دایرة‌البروج 27 درجه است و با توجه به چرخش تقریباً 30 ساله‌ی زحل به گرد خورشید، انتظار می‌رود تا حلقه‌های زحل به شرایطی برسند که بر روی یک خط قرار گیرند. این سنگ‌ها و غبارهای متعددی که حلقه‌‌ی زحل را  تشکیل داده‌اند احتمالاً از واپاشی یا برخورد چند قمر بر گرد زحل تشکیل شده‌اند و چندین قمر این سیاره که در اصطلاح به چوپان موسوم هستند باعث می‌شوند تا این حلقه بر گرد سیاره باقی بماند.

 

چرخه‌ی 30 ساله‌ی حلقه‌های زحل از 1995 تا 2024

 

در ساعت 19:37 هنگام غروب جمعه 13 شهریور حلقه‌های زحل از دید ناظرین زمین همخط خواهند شد. در این شب شاید بتوان با عکاسی حلقه‌ی بسیار باریک و تاریکی را مانند یک خط بر روی زحل یافت. البته رصدگرانی که از مدت‌ها پیش در حال رصد زحل بوده باشند، شاهد بودند که از ماه تیر و مرداد به تدریج به خاطر رسیدن زحل به اعتدال بهاری (20 مرداد) دیگر امکان رصد حلقه‌ها فراهم نبوده است. زیرا در زمان اعتدال بر روی سیاره‌ی زحل، حلقه‌های رو به خورشید سایه‌ای جالب را در پشت خویش ایجاد کرده‌اند. و باعث شده‌اند که حلقه‌های دورتر زحل به طور عادی تیره‌تر از قبل به نظر آید. اکنون این روند مدتی است ادامه داشته تا از دید ناظرین زمین نیز این حلقه‌ها بر روی یک خط قرار بگیرد. لذا انتظار می‌رود تا مدتی دیگر حلقه‌ها بار دیگر بر روی این سیاره نمایان شوند.

 

آخرین هم‌خطی حلقه‌های زحل در اعتدال پاییزی در سال 1995

 

ولی طی یکسال گذشته به دلیل بروز این پدیده، بهترین فرصت برای رصد و اختفای قمرهای زحل فراهم شده است. قمر مشهور و اسرار‌آمیز تیتان یکی از آنهاست که می‌توانیم اختفا و یا عبور آن از زحل را به نظاره بنشینیم. البته به دلیل نزدیک‌شدن زحل به مقارنه با زمین، رصد این سیاره این شب‌ها به سختی در افق غربی امکان‌پذیر است، ولی طی 2 ماه آینده این سیاره فاصله‌ی‌مناسبی را در آسمان صبحگاهی از خورشید خواهد یافت.

 

گذر سایه قمر تتیس از روی حلقه‌های تاریک زحل

 

آسمان صبحگاهی و رصد سیاره‌ی زحل و حلقه‌های تازه‌پدیدار شده‌ی آن از یک سو و رصد زیبایی‌های دیگر این سیاره از جمله افتادن سایه قمرها بر روی حلقه‌ها که توسط فضاپیمای کاسینی تهیه می‌شود و همچنین رصد گرفتگی تعدای از قمرهای معروف از جمله تیتان و عبور سایه‌ی آن از سطح این سیاره یکی از زیباترین و نادرترین وقایع نجومی است که در زمان هم‌خطی حلقه‌های زحل رخ می‌دهد. این پدیده تا 5 بهمن تکرار می‌شود و کشور ایران بهترین زمان را برای رصد این پدیده در اختیار خواهد داشت.

 

گذر سایه تیتان از روی زحل که فقط در اعتدالین رخ می‌دهد

 

البته اختفا و گذر تیتان در یک چرخه‌ی دیگر از فروردین تا تیر سال آینده تکرار خواهد شد و سپس تا 15 سال دیگر شاهد بروز این رویداد‌های جالب نخواهیم بود. با این حال رصد گرفتگی و گذر سایه تیتان به مراتب از اختفا و گذر آن زیباتر است و امیدوارم که وضعیت مساعد جوی امکان رصد زیبای این پدیده‌ها را فراهم کند. در جدول زیر محاسبات مروبط به این رویداد‌ها محاسبه شده است. توجه داشته باشید که هر جه به بهمن‌ماه نزدیک می‌شویم زحل زودتر طلوع خواهد کرد و زمان بیشتری را بری رصد این پدیده‌ها در اختیار خواهید داشت.

 

تاریخ	ساعت	توضیح
22 مهر	03:20	آغاز گرفتگی
30 مهر	01:00	آغاز عبور سایه
08 آبان	02:43	آغاز گرفتگی
15 آبان	23:20	آغاز عبور سایه
16 آبان	05:12	پایان عبور سایه
24 آبان	04:08	آغاز گرفتگی
01 آذر	23:40	آغاز عبور سایه
02 آذر	04:09	پایان عبور سایه
10 آذر	01:37	آغاز گرفتگی
10 آذر	05:53	پایان گرفتگی
17 آذر	23:05	آغاز عبور سایه
18 آذر	03:03	پایان عبور سایه
26 آذر	01:11	آغاز گرفتگی
26 آذر	04:42	پایان گرفتگی
03 دی	22:23	آغاز عبور سایه
04 دی	01:51	پایان عبور سایه
12 دی	00:56	آغاز گرفتگی
12 دی	03:21	پایان گرفتگی
19 دی	22:12	آغاز عبور سایه
20 دی	00:30	پایان عبور سایه
28 دی	00:15	آغاز گرفتگی ناقص
28 دی	02:28	پایان گرفتگی
05 بهمن	21:26	آغاز عبور ناقص سایه
05 بهمن	23:44	پایان عبور ناقص سایه

 

منبع:پایگاه خبری ماهنامه نجوم