در جستجوی سیاره آبی

 - چهارده سال پس از کشف اولین سیاره فراخورشیدی و با کشف 360 سیاره بزرگ و اغلب مشتری مانند، بشر در آستانه یافتن سیاراتی هم‌اندازه زمین قرار گرفته است.

علیرضا نورایی: در سال 1995 / 1374، هنگامی که میشل میر از دانشگاه ژنو اولین سیاره فراخورشیدی (سیاره‌ای که دور ستاره‌ای غیر از خورشید می‌گردد) را یافت، مسیری را بنیان گذاشت که آهنگ خود را همچنان حفظ کرده است. از آن روز تاکنون، حدود 360 سیاره کشف شده است که البته هیچ کدام با زمین یکسان نیستند.

آخرین این سیارات گلیسی 581‌سی بود که توسط همکار دکتر میر، استفان یودری در سال 2007 / 1386 کشف شد. این سیاره از سنگ تشکیل شده و در فاصله‌ای از ستاره مادر در حال گردش است که منطقا وجود آب به صورت مایع در آن قابل انتظار است. از آنجا که ستاره مادر در قیاس با خورشید بسیار کوچک‌تر و کم فروغ‌تر ست، مدار گردش سیاره هم بسیار کوچک‌تر از مسیری است که زمین به دور خورشید می‌پیماید. اما گلیسی 581سی طوری در مدارش تثبیت شده که نیمی از آن دائما بهره‌مند از نور ستاره است و در عوض روی دیگر همیشه به شب دچار است، که این موضوع نمی‌تواند نشانه خوبی برای حیات باشد.

طبق آنچه در هفته گذشته در اتحادیه بین‌المللی نجوم به ستاره‌شناسان اعلام شد، دو ماموریت جدید در جریان است تا به فهرست سیاره‌های دارای شرایط مورد نظر بیافزایند، یکی از دو ماموریت را فرانسویان از دسامبر 2006 / آذر 1385 آغاز کرده‌اند و دیگری را آمریکایی‌ها از اسفندماه گذشته. دکتر میر در این دیدار گفت که ماموریت فرانسوی‌ها موسوم به کوروت، تاکنون 80 سیاره فراخورشیدی یافته است. روند کار این پروژه با اندازه‌گیری کاهش اندک شدت نور یک ستاره در هنگامی است که سیاره مورد نظر از مقابل آن عبور می‌کند؛ پدیده‌ای که در اصطلاح فنی به آن گذر می‌گویند. جزئیات گذر تمامی سیاره‌ها به جز 7 مورد منتشر نشده بود تا این‌که دکتر میر در این دیدار اشاره‌ای به آنها کرد.

سیاراتی که تاکنون توسط کوروت کشف شده‌اند، نوعا از جرمی 30 برابر بیشتر از زمین تشکیل شده‌اند و در ظاهر دارای سطی جامد و سنگی هستند. همچنین آنها با سرعت بیشتری به دور ستاره‌هایشان می‌گردند و مسیر گردش اغلب آنها در طول دو یا سه ماه طی می‌شود و کمتر پیش ‌می‌آید که به یک سال بکشد. این مسئله برای آن دسته از کسانی که در آرزوی دیدن حیات در ورای کره خاکی هستند، خوشایند نیست. چنین سرعتی در گردش به این معنا است که سیاره مذبور در فاصله کمی نسبت به ستاره‌ مادرش قرار گرفته و بنابراین در مدارش به سختی تثبیت شده است.

با این حال، اخبار دیگر کوروت خیلی هم بد نیست. حدود 80 درصد از سیاراتی که دکتر میر کشف کرده، دارای خواهر هستند. وجود این تعداد زیاد از همسایه‌ها اشاره به این دارد که سیستم‌های سیاره‌ای گرایش به پایداری دارند و پایداری برای تکامل حیات مناسب است. دکتر میر سیستمی را توصیف کرد که 5 سیاره سنگی را در خود جای داده است. آنها جرم‌هایی معادل 11، 14، 26، 27 و 76 برابر زمین دارند. او صحبت‌هایش را با این ادعا به پایان برد که: «من واقعا اطمینان دارم که ما، سیاره مشابه زمین داریم که طی دو سال آینده پیدا خواهد شد.»

او و گروهش شاید در آینده مورد تقدیر قرار گیرند. در نیمه مرداد، آژانس فضایی آمریکا، ناسا، اعلام کرد که تلسکوپ فضایی سیاره‌یاب این آژانس موسوم به کپلر هم به خوبی به انجام وظایفش مشغول است. همچنین مقاله‌ای که در نشریه ساینس توسط ویلیام بروکی از مرکز تحقیقات ناسا در موفت‌فیلد کالیفرنیا نوشته شده بود، وجود سیاره‌ای مشابه مشتری را که در سال 2007 / 1386کشف شده بود، تایید و جزئیات دقیق‌تری در رابطه با جرم و تناوب مداری سیاره ارائه کرد. به علاوه، ابزارهای تعبیه شده در کپلر نسبت به کوروت حساس‌تر است، بنابراین باید آسان‌تر از پروژه فرانسوی موفق به یافتن سیاره‌ای هم‌اندازه زمین شود.

با این وجود، جستجوهای فضایی از این دست تنها راه یافتن زمین‌هایی دیگر نیست. بخش دیگری از تلاش‌های دکتر میر معطوف به استفاده از طیف‌نگار هارپس است که در رصدخانه جنوبی اروپا در لاسیای شیلی واقع است. او و همکارانش طی دو سال گذشته برای 50 شب در هر سال، هارپس را سه مرتبه در هر شب و هر مرتبه 15 دقیقه به سمت 10 ستاره‌ روشن وآرام مجاور نشانه می‌روند به این امید که نشانه‌ای از یک سیاره هم‌اندازه زمین در همین نزدیکی‌ها بیابند. این وسیله با تشخیص لغزش کوچکی که به هنگام عبور یک سیاره از آن داده می‌شود، کار می‌کند. این طیف‌نگار هم‌اینک 16 سیاره را یافته است.

در همین حال، دیوید بنت از دانشگاه نوتردام در ایندیانا به دنبال بهره‌گیری از روشی است به نام ریزهمگرایی گرانشی که از این طریق سیاره‌هایی که در روش‌های دیگر از قلم افتاده‌اند، مشخص شوند. او مدعی است که با استفاده از روش او نه تنها سیاره‌های کوچک سنگی که در فاصله‌ای زیاد از ستاره مادر در حال گردشند، تشخیص داده می‌شوند، که حتی سیاره‌هایی که از مدارشان خارج شده‌اند هم آشکار می‌شوند. ایده این ادعا مبتنی بر تمرکز روی ستاره و گزارش لحظه‌هایی است که نور آن به واسطه جاذبه سیاره‌ای که از مقابلش عبور می‌کند، منحرف می‌شود. چنین نشانه‌هایی هرچند سریع و نادر، ولی در عین حال قوی و عاری از اشتباهند. دیر یا زود، سیاره‌ای به اندازه زمین خود را به بشر نشان خواهد داد؛ ولی این‌که چقدر به زمین شبیه خواهد بود مستلزم روش‌های دیگری است که هنوز به کمال نرسیده‌اند.

انجمن فیزیکدانان جوان ایران

شب‌های گالیله‌ای

 

جام جم آنلاین: سال جهانی نجوم با این امید این گونه نامگذاری شد که تعداد بیشتری از مردم فرصت و بهانه‌ای پیدا کنند تا به اطراف خود بنگرند. جهانی بزرگ‌تر را ببینند که در آن سیاره مادری ما تنها نقطه‌ای ناچیز در آن است و بار دیگر احساس هیجان‌انگیز اکتشافات علمی را درون خود بیابند و با قافله علم همراه شوند.

یکی از موثرترین راه‌هایی که این سال برای تحقق این هدف انتخاب کرد، فراهم آوردن فرصت‌هایی استثنایی برای در تماس قرار دادن مستقیم مردم با زیبایی‌های آسمان شب بود و به همین سبب پروژه‌های متعددی مانند آسمان در شب (TWAN)، آسمانی برای کشف، از زمین تا آسمان و 100 ساعت نجوم تاکنون برگزار شده‌اند. در پی این برنامه‌های متنوع بود که سازمان‌دهندگان سال جهانی نجوم باردیگر تصمیم گرفته‌اند تا فرصتی استثنایی را ارج نهند و در سالگرد رصدهای تاریخ ساز گالئیلو گالیله، از مردم دعوت کنند تا زیبایی‌های جهان و آنچه را که گالیله خود دیده بود بار دیگر ببینند و شب‌هایی را به یاد گالیله با رصد اجرام آسمانی گرامی دارند.

شب‌های گالیله را باید بخش دوم پروژه موفق و جهانی 100 ساعت نجومی دانست. این پروژه در فروردین ماه سال جاری برگزار شد و آنچنان با محبوبیت مواجه گشت که کمتر کسی گمان می‌کرد به چنین موفقیتی دست یابد. حتی طراحان برنامه هم گمان نمی کردند ده‌ها کشور و در هر کشور ده‌ها گروه به جمع برگزارکنندگان این برنامه بپردازند و در بخش‌های مختلف آن مشارکت کنند.

بخش‌هایی نظیر ارتباط مستقیم میان مردم و کارشناسان، دور دنیا با 80 تلسکوپ زمینی و فضایی، بازدید از مراکز علمی، رصد خانه‌ها و موزه‌های علم و از همه مهم‌تر مهیا شدن فرصت برای رصد عمومی مردم. در این بخش بود که شوق و ذوقی غریب به وجود آمد. کشور ما که همیشه در فعالیت‌های آماتوری نجوم نقشی برجسته در جهان به عهده داشته و به نامی آشنا در جهان نجوم آماتوری بدل شده است، در این پروژه به موفقیتی خیره‌کننده دست یافت. بیش از 100 برنامه مختلف در نقاط مختلف کشور سامان از سوی گروه‌های محلی سامان داده شده بود که همزمانی جالب توجه روز آغاز این برنامه و روز طبیعت (سیزده به در) در ایران باعث شد تا بسیاری از گروه‌ها از فرصت حضور مردم در پارک‌ها و فضاهای اطراف شهرها استفاده کنند و تلسکوپ‌های خود را به میان آنها برده و ایشان را دعوت به دیدار ماه و دیگر اجرام سماوی کنند.

بسیاری از مردم برای اولین بار در این روز توانستند نخستین تجربه رصدی خود را به دست آورند و شاید برخی از آنها در سال‌های بعد این علاقه خودرا دنبال کنند. ایران در میان کشورهای جهان از نظر تعداد گروه‌های برگزارکننده رتبه‌چهارم را به دست آورد که با توجه به مستقل برگزار شدن این برنامه از سوی گروه‌ها بسیار قابل توجه است.

موفقیت چشمگیر این برنامه که از سوی دبیرخانه سال جهانی نجوم و با هماهنگی انجمن منجمان بدون مرز (AWB) برگزار شد، سبب گشت تا طراحان این برنامه به این فکر بیفتند که 6 ماه پس از آن بار دیگر جشن بزرگ دیگری برگزار کنند و این بار به افتخار کسی که این سال به یاد چهارصدمین سالگرد رصدهای او که نخستین رصدگر تلسکوپی تاریخ بود این برنامه را شب‌های گالیله نامیده‌اند.

گالیله به شهادت تاریخ احتمالا نخستین کسی است که با تلسکوپی کوچک و دست‌ساز برای رصد آسمان‌ها و اجرام آسمانی استفاده کرد. رصدهای او انقلابی در تاریخ ستاره‌شناسی ایجاد کرد. انقلابی که باعث آغاز عصر جدید ستاره‌شناسی شد. با رصدهای او بود که شواهدی تجربی مبنی بر صحت نظریه کپرنیک در باره خورشید مرکزی و غلط بودن دیدگاه زمین مرکزی بطلمیوسی ارائه کرد و آنچنان ضربه‌‌ای به این دیدگاه که مورد تایید کلیسای کاتولیک نیز بود زد که حتی برگزاری دادگاه معروف او از سوی هیات انگیزاسیون (تفتیش عقاید) واتیکان هم نتوانست مرهمی بر آن بگذارد.

او در نخستین رصدهای خود به سراغ خورشید رفت و روی آن لکه‌هایی را رصد کرد، روی ماه گودال‌ها را دید و ردی از حلقه‌های زحل را مشاهده کرد، با رصد زهره بود که متوجه اهله (حالت هلالی این سیاره در زمان‌های مختلف) شد و زمانی که به مشتری نگاه کرد، متوجه حضور 4 جرمی شد که همراه این سیاره و به دور آن می‌چرخیدند و امروزه به افتخار گالیله به اقمار گالیله‌ای مشتری معروفند.

گالیله به شهادت تاریخ احتمالا‌ نخستین کسی است که اقمار مشتری را با کمک تلسکوپ دست‌ساز خود رصد کرد

شب‌های گالیله به یاد این رصد تاریخی گالیله صورت خواهد گرفت. شب‌های 30 مهر تا‌‌ 2‌‌آبان سال جاری وضعیت مشتری از دید ما زمینی‌ها شبیه به همان وضعیتی است که گالیله 400 سال پیش برای اولین بار به آن نگریست و شاید این فرصتی باشد تا بسیاری از مردم شگفتی و حس کنجکاوی گالیله را بار دیگر تجربه کنند.

گالیله برای نخستین بار اقمار مشتری را در شب 7 ژانویه 1610 و با کمک تلسکوپ دست‌ساز خود رصد کرد. منظره‌ای که او می‌دید، بنابر گزارشی که در ماه مارس 1610 در نشریه سیدریوس نونکیوس منتشر کرد، 3 ستاره کم‌سو بود که در یک سوی این سیاره قرار گرفته بودند او نیز گمان کرد که باید این 3 ستاره بخشی از ستاره‌های پس زمینه آسمان باشند؛ اما قرار گرفتن آنها روی یک خط راست باعث می شد تا او به این ستاره‌ها علاقه‌مند شود. شامگاه بعد زمانی که بار دیگر دهانه تلسکوپ کوچک و دست‌ساز خود را به سوی آسمان گرفت، بازهم این 3 جرم را دید، اما اتفاق عجیبی افتاده بود و آن این‌که این 3 ستاره همراه مشتری در آسمان حرکت کرده بودند و موقعیتشان را هم نسبت به هم و نسبت به سیاره تغییر داده بودند. با ادامه این رصدها او متوجه شد در حقیقت 4 ستاره به دور مشتری در حال چرخشند! و بدین ترتیب او برای نخستین بار متوجه شد این نقاط نورانی نه ستاره که اجرامی سیاره ای هستند که به دور مشتری می‌چرخند.

شب‌های گالیله فرصتی بی‌نظیر برای دیدار مجدد با اقمار گالیله‌ای مشتری یعنی، یو، گانیمد، اروپا و کالیستو است. در این شب‌ها از گروه‌های نجوم آماتوری دعوت شده با آوردن ابزارهای رصدی خود به محل‌های عمومی مردم را به رصد مشتری و اقمار آن و در عین حال هلال ماه نو و دیگر اجرام سماوی دعوت کنند.

بی‌شک کشور ما نیز می‌تواند در این بین نقش ممتازی به عهده بگیرد. به همین دلیل سامان‌دهندگان پروژه 100 ساعت نجوم در ایران این بار هم قصد هماهنگی گروه‌ها برای برگزاری این برنامه را دارند. وبلاگ فارسی http://persiangalileannights.blogspot.com مرجعی برای علاقه‌مندانی است که به دنبال اطلاعاتی در باره ماهیت این برنامه و برگزاری آن هستند و از سوی دیگر وب‌سایت جهانی این پروژه در نشانی http://galileannights.org نیز اطلاعات مهم در این خصوص را در اختیار خوانندگان خود قرار می‌دهد. این مراجع هم برای برگزارکنندگان و هم برای علاقه‌مندان مطالب جالب توجهی را ارائه می‌کند. ضمن این‌که فرصت برای ثبت برنامه‌های گروه‌ها در وب‌سایت جهانی این پروژه و معرفی آن به دیگران نیز مهیاست.

شب‌های گالیله و شب‌ها و برنامه‌های دیگر همه و همه بهانه‌ای برای آشنایی مردم با جهانی عظیم و بزرگ و وسیع است؛ جهانی که در آن، میلیاردها کهکشان هریک میزبان میلیاردها ستاره همچون خورشید ماست که به دور بسیاری از آنها سیاراتی چون سیارات منظومه شمسی در حال چرخش هستند. شاید با فکر کردن به این وسعت بی‌انتها انسان به یاد بیاورد که باید اندکی متواضع‌تر با محیط اطراف خود برخورد کند.

مشاهده ی ناپدید شدن حلقه های زحل

در تاریخ چهارم سپتامبر 2009، مدار چرخشی زمین به دور خورشید، زمین را به جایی می برد که دقیقا هم سطح با حلقه های سیاره ی زحل است. در این حالت از دید ما که روی زمین هستیم حلقه های زحل ناپدید می شوند.

معمولا این اتفاق هر پانزده سال یک مرتبه رخ می دهد واین یک فرصت عالی برای رصد قمر های این سیاره می باشد.امسال این حالت به شدتی رخ خواهد داد که عملا حلقه های زحل غیر قابل مشاهده می شوند.و این در حالتی هست که سیاره ی زحل از دید ناظر زمینی بسیار به خورشید نزدیک خواهد بود.به طوریکه فاصله ی زحل و خورشید فقط یازده درجه می شود و به همین علت متاستفانه ما فرصت زیادی برای رصد این سیاره نخواهیم داشت. یک ستاره شناس اماتور به نام آلن فریدمن به صورت اجمالی به ما گفته که این رویداد به دور از نور خیر کننده ی خورشید چگونه به نظر خواهد رسید.فریدمن یک انیمیشن درست کرده که در آن تغییرات زاویه ای حلقه ی زحل را از دید ناظر زمینی در طی 6سال مشخص کرده است.به انیمیشن زیر نگاه کنید.به گفته ی فرید من این انیمیشن تغییرات  ظاهری حلقه ی سیاره ی زحل را از سال 2004 تاسال2009نشان می دهد.قسمت اخر این انیمیشن وضعیت فعلی زحل را و این که چطور حلقه های این سیاره ناپدید می شوند نشان می دهد

 

 

 

منبع:سایت آسمان شب ایران

دو مقارنه زیبا مهمان آسمان شب

مقارنه‌ی اول در صبحگاه چهارشنبه 11 شهریور 1388 بین سیاره‌ی پرنور زهره  و خوشه‌ی زیبای کندوی عسل (M44) رخ خواهد داد و در ساعت 04:12 بامداد این دو جرم به فاصله‌ی 1.3 درجه‌ای از یکدیگر خواهند رسید. این در حالی است که قرص ظاهری سیاره 12 ثانیه قوسی و 83 درصد از سطح آن روشن است. در زمان مقارنه قدر ظاهری زهره 3.93- و قدر مجموع خوشه‌ی کندوی عسل 3.1 است. لذا برای رصد باشکوه این مقارنه با چشم غیر‌مسلح بایستی پیش از سپیده در آسمانی صاف و تاریک به نظاره بنشینید.

 

 

مقارنه‌ی بعدی در شامگاه چهارشنبه روی می‌دهد و یگانه قمر زمین در صورت فلکی جدی مقارنه‌ای زیبا را با سیاره‌ی مشتری ترتیب خواهد داد. در ابتدای شب پس از طلوع ماه سیاره‌ی مشتری را در جنوب آن به راحتی خواهید یافت. ماه طی این مدت به این سیاره نزدیک می‌شود. تا جایی که در ساعت 22:40 به نزدیکترین فاصله از آن به میزان 2.2 درجه خواهد رسید. و این در حالی است که در زمان مقارنه فاز ماه 97 درصد خواهد بود.

 

 

اما این پایان ماجرا نیست و اگر در این شب به رصد اقمار گالیله‌ای مشتری بپردازید زیبایی بیشتری از این مقارنه در ذهن شما باقی خواهد ماند.در زمان مقارنه  لکه‌ی قرمز معروف به نام چشم مشتری  که حاصل طوفانی بسیار عظیم است، بر سطح سیاره طلوع می‌کند و با استفاده از یک تلسکوپ متوسط آماتوری می‌توانید به رصد مشتری و زیبایی‌های حرکت اقمار آن بپردازید. در حدود ساعت 03:47 بامداد پنج‌شنبه قمر کالیستو در پشت ماه پنهان خواهد شد و همان‌طور که در ابتدای شب شاهد خواهید بود، دو قمر اروپا و گانی‌مد را در کنار یکدیگر خواهید یافت. و این دو قمر در حال نزدیک‌شدن به یکدیگر هستند تا جایی که در بامداد و پیش از طلوع خورشید 3 ثانیه قوسی با یکدیگر فاصله خواهند داشت و لذا تشخیص و تفکیک آن بسیار دشوار خواهد بود.

پایگاه خبری ماهنامه نجوم

ماده شگفت در دل ستاره های کوارکی

طی بررسی های اخیر دانشمندان دریافته اند که در مرکز یک ستاره نوترونی بی اندازه چگال ممکن است نوترون ها آنچنان فشرده شوند که ساختارشان در هم بشکند و ماده به دریایی از کوارک های آزاد، گلئون ها و الکترون ها تبدیل شود.

بیشتر ماده ای که ما در عالم می شناسیم مانند ستاره ها، سحابی ها، سیارات، غبارهای میان ستاره ای و... از سه ذره پرتون، نوترون و الکترون ساخته شده اند. تا مدتها گمان بر این بود که این ذره ها، ذرات بنیادی عالم هستند و نمی توان آنها را به اجزای کوچکتری تقسیم کرد. این باور هنوز در مورد الکترون وجود دارد، اما تبدیل پروتون و نوترون به یکدیگر در برخی واکنش های هسته ای و آزمایش های پیشرفته تری که در شتاب دهنده های ذرات بنیادی انجام شده، نشان داده است که آنها از ذرات سازنده کوچکتری به نام « کوارک » ساخته شده اند. تاکنون شش نوع کوارک شناخته شده است. پروتون ها از دو کوارک Down و یک کوارک Up ساخته می شوند و دو کوارک Up و یک کوارک Down نوترون را می سازند. برای نگه داشتن کوارک ها کنار یکدیگر چسب مخصوصی لازم است! این وظیفه به عهده ذرات دیگری است که « گلئون » نام دارند.

 

در حالت طبیعی نمی توان کوارک ها را به صورت آزاد و منفرد یا در مجموعه هایی غیر از این دو حالت یافت، اما اگر چگالی و فشار آن قدر زیاد باشد که ساختار پروتون ها و نوترون ها در هم بشکند شاید ماده جدیدی خلق شود که دیگر ساختار شناخته شده قبلی را ندارد. دیگر نمی توان از ذره یا ذرات به صورت مشخص نام برد؛ چراکه ماده به دریای یکپارچه ای از کوارک ها، گلئون ها و الکترون ها تبدیل شده است. چگالی این ماده از چگالی هسته اتم ها که شامل پروتون ها و نوترون های مجزاست، بسیار بیشتر است و خاصیت های آن نیز با خواص ماده معمولی بسیار متفاوت خواهد بود. دانشمندان این ماده جدید را « ماده کوارکی » یا « ماده شگفت » نامیده اند.

 

برای تفکیک ستاره نوترونی از ستاره کوارکی اخترشناسان نیاز دارند که نسبت جرم به شعاع ستاره مورد نظر را بدانند. به دست آوردن جرم ساده تر است؛ به ویژه برای ستاره های نوترونی ای که در مجموعه ای دوتایی قرار دارند، زیرا دوره تناوب آنها به جرم و فاصله دو همدم از یکدیگر بستگی دارد. طبق مشاهدات صورت گرفته، قطر ستارهای کوارکی حدود 10 تا 11 کیلومتر تخمین زده می شود. این مقدار را مقایسه کنید با اندازه یک ستاره نوترونی متوسط به قطر 20 تا 30 کیلومتر! 

 

               

 

ماده شگفت ممکن است پایدارترین شکل ممکن ماده باشد. تاکنون این عنوان به هسته اتم آهن اطلاق می شد که نقطه پایانی واکنش های هسته ای در مرکز ستاره های سنگین و پرجرم است. اگر چنین باشد، پس از ساخته شدن ماده شگفت، برای نگهداری آن به همین اندازه شکل فشرده نیازی به گرانش نخواهد بود. برخی نظریه پردازان معتقدند این ماده بسیار چگال می تواند هر شکل دیگری از ماده را که با آن برخورد کند درهم بشکند و تبدیل به ماده شگفت کند. اما جای نگرانی نیست، چراکه حتی اگر این اتفاق بیفتد، سرعت انجام آن بسیار کم است. با این اوصاف، تصور کنید که کمی ماده شگفت روی زمین یا خورشید بریزد. چه اتفاقی خواهد افتاد؟ ماده شگفت به سرعت به سمت مرکز می رود و در همان جا باقی می ماند، بدون اینکه آسیبی به محیط اطراف وارد کند.

کهکشان آندرومدا

عکس از اشین دانیلی ذاکاریان

سایت نماهای رویایی

نگاهی دقیق بر M20

تصاویر جدید به دست آمده از سحابی سه تکه نشان میدهد که این کارخانه ستاره سازی با فاصله ای در حدود 5500 سال نوری از زمین ترکیبی کم نظیر از سه گونه متفاوت از سحابی ها را در دل خود جای داده است.

تصاویر جدید به دست آمده از سحابی سه تکه  نشان میدهد که این کارخانه ستاره سازی با فاصله ای در حدود 5500 سال نوری از زمین ترکیبی کم نظیر از سه گونه متفاوت از سحابی ها را در دل خود جای داده است.

این تصویر که توسط اختر شناسان رصدخانه جنوبی اروپا(ESO)  در شیلی به دست آمده است در واقع اولین مراحل زندگی ستاره ها  از شکل گیری تا نخستین انوار آنها را پیش روی ما قرار میدهد.از طرفی گرما وبادهای ساطع شده از این ستاره های تازه متولد شده این دیگ مملوء از گازوگردوغباررا متلاطم میکند و از سوی دیگر رمبش مواد تیره رنگ درون سحابی  تولد ستاره هایی  جدید را رقم می زند . دلیل نامگذاری این سحابی نوارهای تیره ایست که قلب درخشان سحابی را به سه قسمت تقسیم میکند. اختر شناس فرانسوی شارل مسیه نخستین کسی بود که این سحابی را به صورت جرمی درخشان ومه آلود رصد کرد  و آن را در رده بیستم کاتالوگ خود به نام M20  نامگذاری کرد اما 60 سال بعد هنگامی که دانشمند انگلیسی  جان هرشل در رصدهای خود نوار تیره رنگ تفکیک کننده آنرا مشاهده کرد  نام سحابی را به "سه تکه " تغییر داد.

       

 این تصویرکه نمایی جدیداز سحابی را نشان میدهد  توسط دوربین عکاسی میدان باز متصل شده به تلسکوپ 2.2 متری ESO در رصد خانه شمال شیلی گرفته شده است وهمانطورکه در تصویرمشخص است نواحی مختلف سحابی در نور مرئی  دیده میشوند. ناحیه آبی رنگی که در قسمت سمت چپ و بالای تصویر قرار دارد  یک سحابی بازتابی  است که نور رسیده از ستاره های  جوان نزدیکی  سحابی را بازتاب میکند . بزرگترین و درخشانترین این ستاره ها که دمای فوق العاده زیادی دارند در طیف مرئی به رنگ آبی می درخشند و با توجه به اینکه ذرات گرد و غبار طیف نور آبی را بیش از نو قرمز پراکنده می کنند(پدیده ای که سبب رنگ آبی آسمان در روز و رنگ قرمز آن در هنگام غروب میشود) این  بخش از سحابی به رنگ نیلی دیده می شود.رنگ صورتی مایل به قرمزی که در نواحی پیرامونی سحابی دیده میشود بخش نشری  سحابی و ناشی از گاز  هیدروژن درون آن است . در اینجا  این گاز که  بخش عمده حجم سحابی را تشکیل میدهد براثر گرمای فوق العاده ای که از ستارگان سوزان مرکز سحابی ساطع می شود داغ شده و از خود نور قرمز منتشرمی کند .و در نهایت سومین بخش تشکیل دهنده سحابی سه تکه، نوارهای تیره رنگ و تقسیم کننده ایست که از میان آن میگذرد . این نوارهای تیره همان سحابی های تاریک هستند که به سبب تیره بودن به این نام خوانده میشوند. درون این نواحی تیره مراحل پایانی عمر ستاره ها یعنی رمبش مواد، تحت نیروی عظیم گرانشی صورت میگیرد.در قسمت زیرین بخش نشری، باریکه ای از گاز از دل این ابر کیهانی بیرون زده که جهت آن به سمت مرکز سحابی است. این  بخش نمونه بارزی از  توده گازی تبخیر شونده یا "EGG " (ستون های از گاز متراکم که محل شکل گیری ستاره ها هستند)است خصوصیتی که در نواحی دیگر ستاره سازی چون  سحابی عقاب هم دیده میشود .درنوک این ستون گازی توده متراکم تری از گاز دیده میشود که مانع رسیدن نور ستاره های پرجرم به این ناحیه میشود.

 

منبع:آسمان پارس

انفجار بزرک از نگاهی دیگر

 بیگ بنگ یکی از نظریات خلقت عالم است که طبق آن عالم در اثر یک انفجار بزرگ به وجود آمده و دائما در حال گسترش میباشد. چنانچه ضریب چگالی عالم کمتر از یک باشد، روزی این گسترش متوقف خواهد شد و عالم به سمت داخل فروریزش خواهد نمود، اما از آنجاییکه ضریب چگالی عالم، طبق آخرین برآوردها حدود یک تخمین زده شده است، پیش بینی میشود، شتاب دور شدن اجزای عالم از یکدیگر، زمانی متوقف گردد و عالم به حالت پایداری برسد.

ستونهای آفرینش نامی است که برای این قسمت زیبا از سحابی عقاب انتخاب شده است دانشمندان عمر جهان را حدود 14 میلیارد سال و عمر منظومه شمسی را حدود 4 تا 4.5 میلیارد سال تخمین میزنند. بنابراین نابجا نگفتهایم اگر مدعی شویم که منظومه شمسی در مقایسه با سن جهان، جوان میباشد. طبق یک نظریه پرطرفدار، آنچه اکنون، آن را منظومه شمسی میخوانیم، در حدود 4 تا 5 میلیارد سال پیش، تودهای از غبار و گاز بوده است.

 

 

دانشمندان معتقدند که احتمالا قسمت اعظم این سحابی از گاز هیدروژن تشکیل شده بود. طبق نظریهای که ما به تشریح آن میپردازیم، در آن زمان، در نزدیکی این سحابی که در گوشهای از کهکشان راهشیری قرار داشته، ستاره بزرگی که حدودا 3 برابر خورشید بوده، روزهای پایانی عمر خود را میگذرانده است. زمانی که عمر این ستاره نسل اولی به پایان رسیده، به دلیل جرم و ابعاد بزرگش، فوران عظیمی از انرژی و ماده از دل او بیرون زد. انرژی فراوان این ستاره، سحابی ما را به شدت به دوران واداشته و همچنین حجم زیادی مواد سنگین نظیر آهن، به داخل سحابی تزریق نمود. چرخش سحابی به دور مواد تزریق شده به داخل آن، باعث فروریزش مولکولهای گاز و افزایش فشار درونی سحابی گردید. صدها میلیون سال طول کشید تا مواد سنگین تزریق شده به سحابی از مرکز چرخش خارج شدند و سحابی آنقدر در خود ریزش نمود که در مرکز آن شرایط لازم برای اولین همجوشی هستهای پدیدار شد. شروع فعالیت هستهای در قلب سحابی فشرده شده، نوید تولد ستارهای تازه بود که بعدها خورشید نام گرفت. همانطور که اشاره شد، در زمان شکل گیری منظومه شمسی، ستاره پیر در حال مرگ، علاوه بر اهداء انرژی فراوان به صورتهای مختلف، مقادیری عناصر سنگین، مانند آهن، کربن و هلیم نیز به سحابی نوزاد تزریق کرد. این عناصر سنگین، در زمان شکلگیری منظومه شمسی ، هنگامیکه هنوز خورشید رسماً متولد نشده بود، آرام آرام از هسته مرکزی رانده شده و هر قدر چگالی سحابی افزایش مییافت، سیستم به پایداری بیشتری میرسید. طبیعی است که عناصر سنگینتر، نزدیکتر و عناصر سبکتر، دورتر از هسته مرکزی قرار گرفته باشند.

 

 

خرده سیارک ایدا که حدود 56 کیلومتر طول دارد به همراه قمر کوچکش، داکتیل که قطری حدود 5/1 کیلومتر دارد، در تصویر دیده میشوند. در این تصویر داکتیل کوچک که در مداری به فاصله 100 کیلومتر از آیدا به دور آن میچرخد، اندکی به دوربین نزدیکتر است. این تصویر در آگوست 1993 و از فاصله 11000 کیلومتری توسط سفینه فضایی گالیله ، برداشته شده است. بعد از صدها میلیون سال، این عناصر با هم ترکیب و تشکیل جسم واحدی دادند. به دلیل قوانین مداری، اجسام علاوه بر اینکه به دور ستاره جوان میچرخیدند، شروع به چرخش حول خود نیز نمودند و از جمع قوانین گرانش و گریز از مرکز حاصل از چرخش، تمامی آنها شکل کروی به خود گرفتند. پس از گذشت سالها، سطح بعضی از آنها که از عناصر سنگینتری تشکیل شده بودند، سرد و سخت شد و سیستم مداریشان به حالت پایداری رسید. اجرام غیر ستارهای که منظومه شمسی را تشکیل میدهند عبارتند از سیارات، قمرهای آنها، خرده سیارات ، دنبالهدارها و سنگها و غبارهای آسمانی . اجسام منظومه شمسی عمدتاً به دو گروه با چگالی بالا، که در نزدیکی خورشید قرار دارند و با چگالی پایین، که دورتر از خورشید واقع شدهاند، تقسیم میشوند. روی همین اصل سیارات منظومه شمسی را به دو گروه زمینمانند و مشتریمانند تقسیم میکنند. سیارههای زمین مانند که به ترتیب فاصله از خورشید عبارتند از عطارد ، زهره، زمین و مریخ همگی چگالی بالا و سطح سخت و صخرهایی دارند. غیر از عطارد بقیه این سیارات جو نیز دارند. سیارههای مشتریمانند که به ترتیب عبارتند از مشتری ، زحل ، اورانوس و نپتون ، همگی نسبت به زمین، سیاراتی عظیم هستند و عمدتا از گاز تشکیل شدهاند ولی بعضی از آنها هستههای جامد هم دارند. این سیارات را همچنین به نام غولهایگازی نیز میشناسند. تا همین چند وقت پیشدر کل منظومه شمسی 9 سیاره شناسایی شده بود که به ترتیب عبارتند از سیارات زمینمانند، سیارات مشتریمانند و در انتها سیاره عجیب و قانونشکن پلوتون. اما به تازگی عضو جدیدی در منظومه شمسی ما یافت شده که تعداد سیارات منظومه شمسی را به 10 عدد افزایش داده است. این تصویر نمایی خطی از منظومه شمسی 9 سیارهای را با تناسب واقعی ابعاد سیارات نشان میدهد. به عظمت سیاراتی مانند مشتری و زحل نسبت به زمین دقت فرمایید. این سیاره که به تازگى کشف شده است در کمربند کوئیپر قرار دارد و در خارج از مدار پلوتون به دور خورشید مى گردد. سیاره دهم که نام رسمى آن 2003UB313 است توسط گروهى به رهبرى دکتر «مایکل براون» از دانشگاه کلتک کشف و «XENA» نامیده شد. این کشف به شکل غیرمستقیم و از طریق تصاویر گرفته شده توسط دوربین هاى حساس الکترونیکى (CCD) انجام شد. این سیاره کوچک در آسمان ما جسمى بسیار کم نور از قدر ۱۹ است. این به آن معناست که سیاره دهم ۵ میلیون برابر کم نورتر از ستاره قطبى در آسمان دیده مى شود.

 

منبع:آسمان شب ایران

دیسکاوری راهی ایستگاه فضایی بین‌المللی شد

ناسا، آژانس فضایی آمریکا، شاتل دیسکاوری را با هفت فضانورد، برای انجام ماموریتی به ایستگاه فضایی بین المللی فرستاد.

این فضا پیما در ساعت 3:59 دقیقه بامداد به وقت گرینویچ از مرکز فضایی کندی به فضا پرتاب شد.

شرایط بد جوی و مشکلی فنی در ساختار محرکه این شاتل، تا کنون دوبار پرتاب آن را به تعویق انداخته بود.

ماموریت دیسکاوری، شمار پروازهای انجام شده جهت تعمیر و نگهداری آژانس فضایی بین المللی را به 30 می رساند.

تجهیزات علمی و یخچالی جهت ذخیره نمونه های تحقیقاتی جمع آوری شده از جمله وسائلی هستند که شاتل آن ها را حمل می کند.

یک خوابگاه جدید، سیستم تهویه هوا و یک ترد میل (Treadmill) جهت کمک به حفظ سلامتی ساکنان ایستگاه نیز در محموله شاتل قرار دارند.

شاتل دیسکاوری هشت و نیم دقیقه پس از پرتاب در مدار زمین قرار گرفت و یکشنبه 30 اوت، شب هنگام به وقت گرینویچ به ایستگاه بین المللی فضایی می رسد.

ناسا قصد دارد پیش از بازنشسته کردن ناوگان سفینه های قابل استفاده مجدد خود در پایان سال 2010 یا اوایل سال 2011، شش پرواز دیگر نیز به این ایستگاه انجام دهد.

مدیران برنامه پرتاب قصد داشتند این برنامه را در ساعات اولیه روز جمعه 28 اوت عملی کنند اما تصمیم گرفتند جهت بررسی مشکل ایجاد شده در یک سوپاپ سوخت، این برنامه را حدود 23 ساعت به تعویق بیندازند.

مشکل در این سوپاپ که نقش قطع و وصل کننده سوخت به مجاری پیش راننده را ایفاء می کند، باعث شد دومین تلاش برای پرتاب شاتل (در روز چهارشنبه 26 اوت) بی نتیجه بماند.

مهندسان ناسا اکنون بر این باورند که اطلاعات غیرمنتظره ای که از سیستم پیش راننده شاتل در هنگام پرکردن مخزن عظیم سوخت آن دریافت می کردند، ناشی از خطا در عملکرد برخی از سنسورها بوده است.

اولین برنامه پرتاب که برای صبح روز سه شنبه 27 اوت برنامه ریزی شده بود، به دلیلی باران شدید و صاعقه لغو شد.

ماموریت دیسکاوری 13 روز طول خواهد کشید و در جریان آن چند راه پیمایی فضایی برای تعویض تجهیزات علمی خارج از ایستگاه، آماده سازی سکویی جهت نصب واحدی تازه (که برای سال آینده میلادی برنامه ریزی شده) و نصب یک مخزن جدید ذخیره آمونیاک و بازگرداندن مخزن کهنه انجام می شود.

از آمونیاک برای منتقل کردن حرارت اضافی تولید شده در ایستگاه به رادیاتورهای خارجی و خنک نگه داشتن محیط داخل ایستگاه فضایی استفاده می شود.

دیسکاوری همچنین خانم نیکول استات را برای ماموریتی سه ماهه به ایستگاه فضایی منتقل می کند و تیم کوپرا، دیگر فضانوردی که در شش هفته گذشته در این ایستگاه به فعالیت مشغول بوده را به زمین بازخواهد گرداند.

منبع:آسمان پارس

دیسکاوری شنبه راهی ایستگاه بین المللی می‌شود

درخواست متخصصان شاتل دیسکاوری به منظور بازبینی و آزمایش مجدد دریچه سوخت این فضاپیما 24 ساعت دیگر به تاخیرهای پیشین این شاتل از زمان اولیه آغاز ماموریت افزود.

 

سازمان فضایی ناسا (NASA) روز پنجشنبه پرتاب شاتل دیسکاوری را تا روز شنبه 3:59 به وقت گرینویچ به تاخیر انداخت تا متخصصان پروژه بتوانند دریچه ای که دچار مشکل شده بود را مورد بازبینی و آزمایش قرار دهند.

تصمیم تاخیر مجدد 24 ساعتی پرتاب این شاتل پس از آن اتخاذ شد که متخصصان آزمایشهای انجام شده بر روی دریچه سوخت مایع هیدروژنی را مورد بازبینی قرار داده و اعلام کردند برای انجام آزمایشهای بیشتر و اطمینان از ایمنی دریچه به 24 ساعت دیگر زمان نیاز خواهد بود.

 

 

در این شرایط پرتاب شاتل دیسکاوری به 11:59 عصر روز جمعه به وقت محلی فلوریدا و 3:59 صبح روز شنبه به وقت گرینویچ به تاخیر افتاده است. قبل از درخواست زمان برای آزمایش شاتل توسط مهندسین، برنامه پرتاب دیسکاوری برای 12:22 صبح روز جمعه تنظیم شده بود و فضانوردان خود را برای ماموریت 13 روزه به سوی ایستگاه بین المللی فضایی آماده کرده بودند. پیش از این به دلیل شرایط نامناسب جوی و سپس بروز اختلال در دریچه سوخت شاتل، پرواز دیسکاوری به تاخیر افتاده بود.

بر اساس گزارش ای اف پی، طی این ماموریت سه راهپیمایی فضایی هر کدام به مدت 6 ساعت و 30 دقیقه به منظور جایگزینی تانک آمونیاک مایع و دیگر تجهیزات انجام خواهد گرفت. در صورتی که شاتل دیسکاوری مهلتی برای آغاز ماموریت خود بیابد تنها 6 ماموریت دیگر قبل از بازنشستگی شاتلها در سپتامبر 2010 به سوی ایستگاه فضایی در پیش خواهد بود.

منبع:پایگاه خبری ماهنامه نجوم