هنر نجومی؛ نقشی از کیهان

ما در دورانی بسیار هیجان‌انگیز زندگی می‌کنیم. کمتر از نیم قرن پیش بسیاری از سیارات را تنها می‌شد از میان تصاویر مه آلود نماهای تلسکوپی دید. امروز فضا پیماهای ما تقریبا همه سیارات مهم غیر از پلوتون را از نزدیک مورد بررسی قرار داده‌اند و ماموریت افق‌های نو در راه سفر به این سیاره است و در سال 2015 در اطراف آن جای گیرد. ما نماهای نزدیکی از اقمار مریخ، مشتری، زحل، اورانوس و نپتون را دیده‌ایم و به تماشای نماهای نزدیک دنباله دارها و سیارک‌ها نشسته‌ایم.

 اما از مدت‌ها پیش از آن‌که عصر اکتشافات فضایی از راه برسد، هنرمندان ما را به کمک قلم مو‌ها و بوم‌های خود به این جهان‌های دوردست برده‌اند. برای مردمان نخستین، سیارات، اجرامی همانند ستاره‌ها بودند. گالیله نخستین بار سیارات را با کمک تلسکوپ کوچکش مورد مشاهده قرار داد و آنها را جهان‌هایی واقعی یافت. او برای نخستین بار دهانه‌های آبله گون چهره ماه که حاصل زخم‌های ناشی از برخورد دنباله‌دارها و شهاب سنگ‌ها بودند را دید. از آن جذاب‌تر 4 قمر بزرگ سیاره مشتری را دید و آنچه را دیده بود طراحی کرد. هرچقدر کیفیت تلسکوپ‌های ما افزایش یافت، هنر هم رشد کرد. مردم، سیارات دیگر و اقمار آنها را به شکل دنیاهایی واقعی با صحراها، کوهستان‌ها و دشت‌ها تصور می‌کردند. یکی از نخستین هنرمندانی که تلاش کرد تا چهره واقعگرایانه‌ای از این سیارات ارائه دهد،اخترشناسی به نام لوسیان روداکس بود. روداکس، نقاشی چیره دست بود و در همان حال مدیریت رصدخانه مئدون در بیرون شهر پاریس را نیز به عهده داشت. در ابتدای قرن پیش، روداکس بر مبنای مشاهداتش، نقاشی‌هایی بسیار تاثیر گذار و واقع گرایانه‌ای از مریخ و دیگر سیاره‌ها کشید. اما چلسی بانستل کسی است که باید او را  پدر حقیقی هنر فضایی نامید. بانستل با همکاری دانشمند برجسته علوم راکت‌های فضایی، وارنر فون براون تلاش کرد تا نمایی واقعی از مردم بر دیگر سیاره‌ها را به تصویر بکشد. نخستین هنرمندان این رشته برای به تصویر کشیدن نقاشی‌هایشان تنها تلسکوپ و تخیل خویش را در اختیار داشتند. امروزه اما ما کاوشگران جدیدی در اختیار داریم که برای کاوش به فضا می‌روند. بعضی از این پیشگامان، بدنه‌های فلزی و صفحات خورشیدی داشتند که یافته‌های خود را به کمک آنتن‌های ارتباطی به زمین می‌فرستادند. هنرمندان نیز از اطلاعات این فضاپیما‌های پیشگام برای رسم نقاشی‌های واقعگرایانه خود بهره می‌برند. مدار گردها و سطح نشین‌ها دنیاهایی را آشکار کردند که در برخی مواقع و نقاط شباهت‌های زیادی با زمین دارند. برخی مناطق مریخ شباهت‌های کم نظیر و حیرت‌انگیزی با صحراهای ایران، دشت‌های ایسلند و مناطقی از سیبری یا دشت‌های یخ‌زده جنوبگان دارد. فمر اروپا با سطح یخ زده‌اش شبیه اقیانوس شمالگان است. تیتان، قمر زحل، دره‌های ناشی از رودخانه‌هایی شبیه به سیاره خودمان دارد با این تفاوت که به جای آب متان مایع از میان آن شاید جریان داشته باشد. هنرمندان فضایی، این شباهت‌های میان این دنیاهای مختلف را بررسی می‌کنند تا تصویری هرچه دقیق‌تر از این چشم‌اندازهای دوردست در اختیار ما بگذارند. امروزه هنرمندان نجومی به همکاری خود با دانشمندان ادامه می‌دهند تا بشر از خلال نقش‌هایی که قلم موی هنرمندان ثبت می‌کند، به کاوش شگفتی‌های کیهان می‌پردازد.

مایکل کارول
عضو انجمن بین‌المللی هنرمندان نجومی