پیام معاون علمی ریاست جمهوری

علم نجوم منشأ نیاز به ساخت برخی از پیشرفته‌ترین ابزارهای علمی مانند تلسکوپ‌های عظیم اپتیکی، رادیویی و خورشیدی، ماهواره‌ها و تجهیزات کنترل از راه دور برای آزمون سطح سیارات دور بوده است.

سال آینده، سال جهانی نجوم نام گرفته است تا فعالیت دانشمندان این رشته از علم ارج نهاده شود و بر تاثیر این علم در جامعه و نقش فرهنگ ساز آن بر آموزش و مشارکت عمومی بویژه جوانان تأکید گردد.400 سال از اولین رصد با یک دوربین نجومی توسط گالیله می‌گذرد و هم اکنون بیش از 130 کشور جهان در فعالیت‌های متنوع و گسترده سال جهانی نجوم فعالند.

تأکید فراوان در این سال بر علم نجوم به عنوان یک فعالیت علمی جهانی در جهت صلح جهانی خواهد بود و دانشمندان و علاقه‌مندان به نجوم در این سال بزرگ‌ترین شبکه بین‌المللی نجومی را تشکیل داده تا همچون یک خانواده علمی جهانی با یکدیگر همکاری کرده و از این طریق به بنیادی‌ترین سوال‌هایی که نوع بشر تاکنون پرسیده است، پاسخ گویند.

کشور عزیز ما ایران نیز همگام با جامعه جهانی در این فعالیت عظیم مشارکت دارد. تفکر و تعمق در خلقت اجرام آسمانی مورد تاکید قرآن کریم قرار دارد و علم نجوم در ایران همواره مطلوب و شریف شمرده شده و تاریخ علم بر فعالیت گسترده منجمان ایرانی و اسلامی در دوره طلایی تمدن اسلامی شهادت می‌دهد.

750 سال از تأسیس رصد‌خانه مراغه به همت خواجه نصیرالدین طوسی می‌گذرد و در این فاصله علم نجوم به یکی از فعال‌ترین و گسترده‌ترین زمینه‌های علوم طبیعی تبدیل شده است. گرچه ایران به دلایل تاریخی پس از عبدالرحمن صوفی و رصدخانه‌اش در شیراز و خواجه نصیرالدین طوسی و رصد‌خانه‌اش در مراغه از پیشگامی تحولات نجومی به دور بوده، ولی به یمن انقلاب اسلامی پس از حدود 8 قرن تلاش روز افزون دانشمندان ایرانی و گروه‌های غیر دولتی و موفقیت‌های افتخارآفرین نخبگان جوان کشور در سطح دنیا، پیوستن ایران به کشور‌های پیشگام در این عرصه را نوید می‌دهد.

طرح رصدخانه ملی ایران به عنوان یک طرح کلان علمی در دست اجراست و ان‌شاءالله در سال جهانی نجوم عملیات ساختمانی آن در مناسب‌ترین مکان نجومی ایران شروع خواهد شد.برنامه پیش روی کشور ما نیز مانند آنچه در جهان رخ داده منحصر به رصد اجرام آسمانی و پدیده‌های نجومی نخواهد بود.

پیشرفت علم نجوم در ایران مستلزم دستیابی به دانش و فناوری‌های نو بوده و در 20 سال گذشته رشد بی‌نظیر در سطح همگانی داشته است و بر اساس اطلاعات موجود فعال‌ترین گروه‌های نجوم عمومی را در منطقه دارد. از این رو، باید در عرصه‌های علمی حساس نیز به توسعه لازم دست پیدا کند.

با اجرای طرح رصد‌خانه ملی ایران  که مراحل آغازین خود را می‌گذراند  کشور ما صاحب یکی از قوی‌ترین تلسکوپ‌ های مورد استفاده در این امر خواهد شد و در کنار آن با تکیه بر متخصصان علوم مختلف زمینه تولید دانش و فناوری را توسعه خواهد بخشید.

علم نجوم ایران نیز‌ پس از قرن‌ها رکود، بار دیگر می‌رود تا در سال 1404 که سال هدف در برنامه مبارک چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران است علاوه بر تبدیل شدن به یکی از رشته‌های علمی فعال در ایران و منطقه، منشأ نیاز به توسعه فناوری در سایر زمینه‌های علوم و فناوری‌های نو شود.

پیشاپیش مناسبت بزرگ و یادمان مبارکی که پیش رویمان است را به منجمان و دانش‌پژوهان ارجمند این رشته تهنیت عرض نموده و سال مسمی به آن را گرامی می‌داریم.

صادق واعظ ‌‌زاده
معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری اسلامی ایران

پیام رئیس اتحادیه بین‌المللی نجوم

اتحادیه‌ی بین‌المللی نجوم سال ۲۰۰۹ را با شعار جهان، برای کشف از آن تو به عنوان سال جهانی نجوم برگزیده است. سال جهانی نجوم ۲۰۰۹ یادبودی از چهارصدمین سالگرد نخستین مشاهده نجومی به‌وسیله‌ی تلسکوپ است که توسط گالیله انجام شده است. این یک جشن جهانی نجوم، تأثیرگذار برروی جوامع و فرهنگ با تأکید جدّی بر آموزش، مشارکت عمومی و بکارگیری جوانان؛ و با رویدادهایی در سطح ملّی، منطقه‌ای و جهانی در تمام طول سال ۲۰۰۹ خواهد بود. سال جهانی نجوم ۲۰۰۹ توسط سازمان ملل به‌منظور سرپرستی به یونسکو واگذار شد که مورد تأیید این سازمان نیز قرارگرفت. این، منظور از پیشنهادی است که در پایان سال ۲۰۰۷ برای تصویب به رأی‌گیری در مجمع عمومی سازمان ملل گذارده شد.

نجوم یکی از قدیمی‌ترین علوم پایه است. این علم به‌جدّ مبین هوش بشری بوده و اثر عمیقی را بر روی فرهنگ ما داشته است. در چند دهه‌ی اخیر پیشرفت عظیمی در این علم رخ داده است. صد سال پیش ما اندکی درباره‌ی ماهیت کهکشان راه‌شیری خودمان می‌دانستیم. امروزه می‌دانیم که جهان ما از میلیاردها کهکشان تشکیل شده است، و درحدود 13.7 میلیارد سال پیش به‌وجود آمده است. یکصد سال پیش نمی‌توانستیم بگوییم که آیا منظومه‌های خورشیدی دیگری نیز در جهان وجود دارد. امروزه بیش از دویست سیاره را اطراف دیگر ستارگان کهکشان‌مان، راه شیری، می‌شناسیم.

 و به‌سوی درک این مطلب پیش می‌رویم که چگونه حیات برای نخستین بار می‌تواند شکل بگیرد. صد سال پیش ما تنها به‌وسیله‌ی تلسکوپ‌های نوری و صفحه‌های عکاسی روی آسمان مطالعه می‌کردیم. امروزه ما جهان را از زمین و فضا، از امواج رادیویی تا پرتو‌های گاما و با فناوری پیشرفته‌ی روز مشاهده می‌کنیم. رسانه‌ها و علاقه‌ی عمومی نسبت به نجوم هرگز تا این حد زیاد نبوده است و اکثر کشفیات صفحه‌ی اول اخبار را در سرتاسر جهان به‌خود اختصاص داده است. سال جهانی نجوم 2009 پاسخی است به تقاضای عمومی، هم در زمینه‌ی آگاهی‌ها و هم مشارکت عموم.

فرصت‌های منحصربه‌فردی برای شرکت در رویدادهای اتحادیه‌ی بین‌المللی نجوم در سال جهانی نجوم 2009 وجود دارد. این بروشور مختصری است از برخی رویدادهای برنامه‌ریزی شده در سطح جهانی  به علاوه‌ی هزاران فعالیت ملّی و منطقه‌ای که پیشنهاد خواهد شد.

من و انجمن‌های سازمان‌دهنده، جشن شاد و پرباری از تجارب نجومی را در سال جهانی نجوم ۲۰۰۹ برای همگان آرزومندیم

کاترین سسارسکی

رئیس اتحادیه‌ی بین‌المللی نجوم